"Schaatsen verboden, ijsdikte onvoldoende"

 Na een nachtje met opnieuw maar -6°C, vrij veel wind en ook vrij veel bewolking, schiet het hier in de regio Gent nog altijd niet al te hard op met de ijsvorming. Met de dooi die vanaf zondag in het verschiet ligt, lijkt het hier alvast tegen te gaan vallen voor schaatsers. Een ander verhaal in Nederland, waar het harder vriest en de dooi-aanval ook wat langer kan worden afgeslagen.

Het doet mij deugd dat er zelfs in deze coronatijden lokale overheden zijn die constructief meedenken hoe schaatsen kan worden toegelaten. Dat burgemeester Jan Vermeulen van Deinze een hart voor schaatsen heeft, weten we al langer dan vandaag. De man is zelf een uitstekend schaatser. Bijzonder goed nieuws komt er ook uit Berlare in Oost-Vlaanderen. Het Donkmeer is met zijn oppervlakte van 86 hectare één van de grootste van Vlaanderen en is nergens dieper dan 3,2 meter. Het vriest dus vrij snel dicht. Er is in Berlare nu een team van 12 ijsmeesters opgeleid die het schaatsen er de komende winters in goede banen zullen leiden.

Voor de vele Nederlandse lezers van dit blog, moet ik misschien even verduidelijken hoe het er in Vlaanderen aan toegaat als het begint te vriezen. Voor onze noorderburen is het amper voor te stellen, maar in Vlaanderen is er de facto een algemeen schaatsverbod. Schaatsen is in de praktijk overal verboden, tot het door de lokale overheden expliciet wordt toegestaan. Soms ligt die beslissing bij bekwame ijsmeesters, zoals op de Kraenpoel. Helaas moet die toelating elders vaak worden gegeven door personen die er geen knijt verstand van hebben. Hilarisch, jammer genoeg, is het voorbeeld van de stad Gent, waar schaatsen pas wordt toegelaten als het ijs overal 15 cm dik is. Jawel, de dikte die ook vereist is om 30.000 deelnemers over het traject van de Elfstedentocht te sturen. In februari 2012 was het ijs op de vijver van de Blaarmeersen 12 cm dik maar kwam er geen toestemming om te schaatsen. In januari 2009 werd in Gent zelfs het schaatsverbod opgeheven op de dag dat de dooi inviel, terwijl het de dagen voordien veel veiliger geweest zou zijn.

De angst van de lokale besturen is misschien ergens wel te begrijpen. Er is de voorbije decennia veel ijskennis verloren gegaan in Vlaanderen. Vroeger had je in elke gemeente wel enkele "pioniers". Mensen met ervaring die de ijsvorming in de gaten hielden en steevast als eersten op het ijs stonden. Zij kenden de lokale schaatsplekken door en door, inclusief de zwakke en gevaarlijke plaatsen. Ze liepen daarbij sporadisch wel eens een nat pak op, maar dat hoorde erbij. Als die "pioniers" aan het schaatsen waren, kwamen er de volgende vorstdagen geleidelijk meer mensen bij. Men waarschuwde elkaar voor de zwakke plekken en het ijs kon zich onder de toenemende druk ook geleidelijk zetten. Natuurijs leeft immers. Met het afnemen van koude winterperiodes, is ook die schaatskennis voor een deel weggesmolten.

Iedereen van het ijs houden tot een bepaalde dikte is bereikt en dan toelating geven om te schaatsen, houdt ook gevaren in. In dat geval kan het ijs zich niet geleidelijk zetten en krijgt het meteen een gigantische druk over zich heen als het plotsklaps door een enthousiaste menigte wordt bestormd. Iedereen gaat er dan ook van uit dat het ijs 100 procent veilig is, maar dat is met natuurijs nooit het geval.

Natuurijs leeft. Scheuren zijn de normaalste zaak van de wereld.

Maar goed, over tot de orde van de dag. We krijgen vandaag nog een ijsdag in de regio Gent, al kan het kwik tot vrij dicht tegen het vriespunt oplopen. Komende nacht valt de wind grotendeels weg en dan kan het enkele graden kouder worden dan de voorbije nacht, met minima rond -9°C. Morgen donderdag liggen de maxima in de regio Gent voor het eerst sinds zondag nipt boven het vriespunt. Dat heeft weinig of geen gevolgen voor het  ijs. De dauwpunttemperatuur ligt morgenmiddag rond -6°C, dus waar het ijs niet pal in de zon ligt, groeit het zelfs verder aan.

Vrijdag neemt de oostelijke wind weer in kracht toe. De minima liggen 's ochtends in westelijk Vlaanderen rond -6 à -7°C, de maxima rond -1°C. Op ondiepe plaatsen waar er vandaag al ijs ligt, kan die ijsvloer vrijdag aangedikt zijn tot 8 cm. Op plaatsen die pas later zijn toegevroren, zal dat uiteraard minder zijn.

Zaterdag draait de wind naar het zuidoosten. 's Ochtends ligt de temperatuur in de regio Gent (en de meeste plekken in Vlaanderen) rond -6 à -7°C. De maxima liggen rond +2°C. Hierbij dezelfde opmerking als bij donderdag: door de lage luchtvochtigheid (dauwpunt rond -14°C) kan het ijs dat wel hebben. 

Zondag zit Vlaanderen al op de wip. De hoofdberekening van het Europese model laat in de loop van de dag de dooi invallen. 's Ochtends ligt het kwik nog rond -5°C, maar een strakke zuidenwind doet het kwik overdag oplopen tot +6 à +7°C. De lucht blijft voorlopig wel erg droog, dat kan de dooi mogelijks wat temperen. In de nacht van zondag op maandag zou het dan volgens dit weermodel niet meer vriezen in Vlaanderen en vanaf maandag dendert er dan vochtige en zachte lucht binnen, met maxima die stilaan richting 10°C gaan. Het duurt nog wat langer voor deze zachte lucht ook het noordoosten van Nederland bereikt.

Er is nog een kleine kans (20 procent volgens het ensemble) dat deze dooi-aanval niet slaagt, maar ik zou er mijn boontjes voorlopig niet op te weken leggen.