Van winter naar wateroverlast?

De dooi is ondertussen met zelden meegemaakt enthousiasme ingevallen. Van de 12 centimeter sneeuw die zondagavond nog in Drongen lag, blijft er weinig meer over. Gisternamiddag en deze namiddag was het vrij zonnig, maar vannacht en morgenvoormiddag bereikt een erg actief front met veel regen en wind ons land. Er kan tot 20 liter per vierkante meter vallen. In combinatie met het smeltwater en de nog deels bevroren ondergrond, kan dat plaatselijk tot wateroverlast leiden. Ook woensdag valt er nog vrij veel regen. Met maxima tot 12°C is het wel erg zacht.

In de weerkamer kijken we met enige bezorgdheid naar de ontwikkeling van een randdepressie die ons komend weekend kan bereiken. Vrijdag ligt ze nog ten zuiden van Ierland, maar volgens een aantal modellen diept ze zich erg snel uit en komt ze onze richting uit. Rond deze kern staat veel wind en ze gaat ook gepaard met erg veel neerslag.
Trekt de kern pal over ons land, dan zullen we er al bij al erg weinig van merken. Trekt de kern ten noorden van ons langs, dan staat er veel wind en kan er erg veel regen vallen, tot enkele tientallen liters per vierkante meter. Het is dan wel zacht.
Passeert de kern ten zuiden van onze omgeving, dan wordt er tijdelijk wat koudere lucht aangevoerd. Koud genoeg om de regen tijdelijk te doen overgaan in natte sneeuw en voor een onaangenaam, papperig en zwaar sneeuwdek te zorgen.
Hoe alles precies zal verlopen, is nu nog niet in te schatten. Maar dat we deze week "dynamisch" en erg nat weer krijgen, dat lijkt wel vast te staan. Wie gerekend had op aangenaam voorjaarsweer na deze winterperiode, zal toch nog eventjes geduld moeten oefenen. Niet onlogisch, want we zitten nog altijd in het putje van de winter.

Het Europese weermodel berekende deze ochtend voor zaterdag een diepe depressiekern pal boven ons land. Afwachten wat dit uiteindelijk zal opleveren, maar de kans is klein dat het fraai voorjaarsweer zal zijn...

Dooi komt iets vroeger in het westen

Op het occlusiefront dat morgen ons land bereikt, heeft zich vrij onverwachts een aparte depressiekern gevormd. Dat is niet zo'n goed nieuws voor de schaatsers, want het betekent dat de wind een halve dag vroeger dan voorzien de westelijke sector opzoekt en dat er morgenmiddag al zachte lucht naar het westen van Vlaanderen stroomt. Morgen zaterdag wordt dus een minder mooie schaatsdag dan eerst verwacht.

Aan de kust begint het morgenochtend te sneeuwen. Die sneeuwzone trekt het binnenland in en bereikt nog voor de middag Oost-Vlaanderen. Verder landinwaarts verpietert ze wat. Op het eind kan de sneeuw al overgaan in smeltende sneeuw of (aanvriezende) regen. Het kwik wordt al vrij snel positief en ligt in de namiddag tussen 0 en +3°C in het westelijk deel van Vlaanderen. In het oosten blijft het waarschijnlijk wel lichtjes vriezen.
Tegen de avond koelt het tijdelijk overal weer wat af, maar rond middernacht komt dan de definitieve dooiaanval op gang met veel regen en wind. Omdat het eerst weer wat vriest, kan dat eventjes voor gevaarlijke toestanden zorgen. Zondagmiddag is het gevaar overal geweken, ligt het kwik in heel Vlaanderen ruim boven het vriespunt en is deze mooie winterse periode verleden tijd.

Drie, twee, één... dooi!

Nog drie mooie schaatsdagen hebben we te gaan voor de dooi zondag onverbiddelijk toeslaat. Vooral vandaag is het prima schaatsweer: weinig wind, lichte vorst en zelfs nu en dan een zonnetje erbij. Ook morgen vrijdag zijn de omstandigheden nog goed, al lijken er dan wat meer hardnekkige wolkvelden te zijn. Zaterdag blijft het nog vriezen, maar dan steekt de wind een tandje bij en kan er wat lichte sneeuw vallen. In de nacht van zaterdag op zondag begint de definitieve dooiaanval. Die zet meteen zo stevig door, dat er van schaatsen op zondag nog weinig sprake zal zijn.

Een indrukwekkende depressie boven de Atlantische Oceaan maakt zondag een eind aan de winter in onze omgeving en later in vrijwel heel Europa.

Zelden liet een dooiaanval zich zo lang op voorhand duidelijk aankondigen op de weerkaarten. Gangmaker van het zachtere weer is een ongewoon diepe depressie die zich ontwikkelt op de Atlantische Oceaan, met een kerndruk die zakt tot 930 hPa. Daar is geen winters kruid tegen gewassen. De lichte sneeuw die zaterdag valt, komt uit het occlusiefront van een randdepressie. Tegen die schuchtere dooiaanval kan ons winters hogedrukgebied wel nog weerstand bieden. Daarna volgt het warmfront van de mega-depressie en dat walst in onze omgeving zonder problemen over de verdedigingstroepen van de wijkende Koning Winter heen.

In de nacht van zaterdag op zondag begint het te regenen. In eerste instantie kan die regen nog onderkoeld zijn of aanvriezen. Lang duurt dat niet, want zondag rond de middag ligt het kwik in het westen van Vlaanderen al rond +4 à +5°C. Er valt ook een hele plens regenwater, zodat er al snel een paar centimeter water op de ijsvloer komt te staan.
Los van het feit dat het bijzonder onaangenaam is om te schaatsen in zulk dooiweer, is het ook ten stelligste af te raden. Zelfs als  de dikte eerst nog gelijk blijft, verliest een dooiende ijsvloer al heel snel veel van zijn draagkracht, omdat de structuur brozer wordt en het ijs aan de scheuren niet meer aan elkaar vast haakt. Van zodra er water op het ijs komt te staan, blijf je er beter af.

Maar goed, zo ver is het dus nog niet. Eerst kan er nog drie dagen volop geschaatst worden. Toon daarbij alsjeblief respect voor het milieu. De ijsmeesters van de Kraenepoel vertelden mij dat ze vorig jaar vlak voor de dooi maar liefst zes volle vuilniszakken met zwerfvuil van het ijs hebben gehaald, daar achtergelaten door schaatsers en ijswandelaars: lege blikjes, flesjes, koekjesverpakkingen en vooral ook veel sigarettenpeuken. Dat kan dus echt niet. Al dat vuilnis drijft na de dooi in het water, of zakt naar de bodem. Het getuigt ook van weinig respect voor de ijsmeesters. Na hun hard labeur om de ijsvloer in goede staat te houden, mogen ze zich als "dank" ook nog eens een volledige dag bukken om andermans peuken en andere viezigheid op te rapen. Neem alle afval gewoon zelf mee van het ijs en gooi het in de vuilnisbakken op de oever, of neem het mee naar huis.

Ziezo, genoeg gepreekt voor vandaag. Geniet van de dagen die komen en wees voorzichtig op zondag. Veel schaatsplezier!

Mooi schaatsweer tot zaterdag

Eerst en vooral mijn dank aan de schaatser uit Maldegem die mij spontaan een lift aanbood op (de lange) weg van de parking naar het ijs van de Kraenepoel. Het bleek een trouwe lezer te zijn van deze website die mij had herkend. Waar het schrijven van een ijsblog al niet goed voor is!
Op het ijs kwam ik ook nog eens een bekende in levende lijve tegen: fotograaf Koen De Langhe van de website Fotogeniek België, met wie ik al jaren geregeld contact heb via het internet, maar die ik nog nooit "in het echt" had ontmoet. Hij maakte de foto die bij deze bijdrage staat.

Zoals verwacht, zijn er nu een aantal mooie dagen aangebroken voor schaatsers. Het mooi geprepareerde ijs op de Kraenepoel in Aalter is sinds gisteren vrijgegeven, hopelijk volgen er de volgende dagen nog een aantal locaties in Vlaanderen. Een pluim trouwens voor de vrijwilligers en ijsmeesters die de ijsvloer van de Kraenepoel onder handen hebben genomen de voorbije week. Zonder hun keiharde werk zou er van schaatsen geen sprake geweest zijn.

Van morgen tot en met zaterdag kan het 's nachts nog stevig vriezen. Strenge vorst is mogelijk, maar de verschillen in temperatuur kunnen lokaal erg groot zijn. Zo vroor het vanavond al streng (-10°C)  in het Nederlandse Westdorpe, vlak bij de grens met Wachtebeke. In Drongen was het op datzelfde ogenblik amper -1,5°C. Overdag ligt het kwik rond of iets onder het vriespunt.

Zaterdag begint het weer jammer genoeg (voor schaatsliefhebbers toch) te veranderen. De wind ruimt naar het zuiden en steekt een tandje bij. De bewolking neemt toe en er kan wat sneeuw vallen, later ook ijzel. 's Avonds komt het kwik in het westen van het land al boven het vriespunt. Zaterdag zal het nog wel lukken om te schaatsen, maar zondag lijkt een onvervalste dooidag te worden, met veel regen en wind en maxima rond +5°C. Van schaatsen komt dan allicht niet veel meer in huis. Maandag en dinsdag zet de dooi verder door, zodat er een einde komt aan deze mooie winterse periode.

Kraenepoel, 22 januari 2013. (Foto: Koen De Langhe)

Tijdelijk zachter, dan erg koud, daarna dooi

We mogen nog rekenen op een zestal winterse tot diepwinterse dagen, met op een aantal plaatsen zeker schaatsmogelijkheden. De strenge kou die ons vanaf woensdag te wachten staat, heeft jammer genoeg een dubbelzinnig kantje. Het is de voorbode van een algemene dooi, die na het weekend onafwendbaar lijkt.

In het zog van de sneeuwzone die zondag over ons land trok, is iets minder koude lucht binnengesijpeld. In de loop van de voorbije nacht begon de temperatuur op te lopen en deze voormiddag kwam het kwik voor het eerst sinds een week opnieuw boven het vriespunt uit in Drongen. "Dooi zonder regen of wind is niet waard dat hij begint", zegt de boerenwijsheid. In dit geval klopt dit ook. In de loop van de avond begint het weer te vriezen en komende nacht liggen de minima rond -5°C. (edit 22/01: uiteindelijk varieerden de minima van -1° op plaatsen met hardnekkige bewolking tot -8° waar er brede opklaringen waren. Dergelijke regionale verschillen zullen we de komende dagen nog zien.)

Morgen dinsdag zien we op de weerkaarten een klassieke winterse configuratie: een hogedrukgebied boven het zuiden van Scandinavië en depressiekernen ten zuiden van onze omgeving. Die zorgen samen voor een oostelijke stroming. De aangevoerde lucht wordt weer wat kouder. Op de meeste plaatsen in Vlaanderen blijven de maxima nipt onder het vriespunt. Sneeuw valt er nog nauwelijks, hooguit wat motsneeuw uit hardnekkige lage bewolking. Die lage bewolking bepaalt ook hoe ver de minima in de nacht van dinsdag op woensdag zullen wegzakken. Klaart het voldoende uit, dan zijn minima rond -7°C perfect haalbaar. Blijft de bewolking overheersen, dan zakt het kwik 's nachts nauwelijks. De regionale verschillen kunnen groot zijn.

Woensdag en donderdag verandert er weinig in het grootschalige drukpatroon. De stroming blijft oostelijk tot noordoostelijk. Ook nu is het nog wat afwachten met hoeveel lage bewolking we te maken krijgen. Als er veel bewolking blijft hangen, blijft het kwik dag en nacht hangen rond -5°C. Komen er voldoende opklaringen, dan is het overdag wat minder koud, maar koelt het 's nachts wel af tot -10 of zelfs -15°C.

Vrijdag zien we een drastische verandering op de weerkaarten, die in eerste instantie nog weinig gevolgen heeft. De hogedrukkern zakt weg van Noorwegen naar Denemarken. De wind ruimt van NO naar ZO. Vrijdag blijven we daardoor nog in de continentale lucht. 's Ochtends vriest het plaatselijk streng. Als de mist is verdwenen, wordt het vrij zonnig. Ook overdag blijft het stevig vriezen.

Zaterdag trekt de hogedrukkern verder weg naar Polen en Oekraïne. De wind ruimt verder door naar het zuiden. In eerste instantie voert die nog koude lucht aan van over Frankrijk. 's Ochtends vriest het overal nog stevig, waarschijnlijk rond -10°C. Het blijft nog de hele dag vriezen, maar het kwik begint aan een trage maar gestage opmars die 's avonds en 's nachts niet stopt. Stilaan neemt de kans op winterse neerslag toe.

Zondag wordt een overgangsdag, met een strakke zuidenwind die steeds minder koude lucht aanvoert. Waarschijnlijk komt het kwik vanaf zondagmiddag boven het vriespunt uit. De dooiaanval kan gepaard gaan met sneeuw of ijzel en bijhorende gevaarlijke toestanden.
Vanaf maandag berekenen vrijwel alle weermodellen dan een strakke zuidwestelijke stroming, met maxima die eerst nog rond +5° en later in de week zelfs richting +10° lijken te gaan.

De timing zoals hierboven geschreven, kan nog wat veranderen. Een dooiaanval heeft vaak de neiging om wat vertraging op te lopen, maar hij lijkt in dit geval wel onafwendbaar. Daar laat het EPS van zowel gisteren als vandaag weinig twijfel over bestaan. Hoe lang de zachtere periode zal duren, is uiteraard nog niet duidelijk. Ook februari kan nog erg winters uit de hoek komen.

De EPS-pluimverwachting: nog zes of zeven koude dagen, maar daarna slaat de dooi  waarschijnlijk hard toe. (bron: weerplaza.nl)

Kraenepoel in Aalter vrijgegeven

De Kraenepoel in Aalter is deze namiddag officieel vrijgegeven voor schaatsers. Er is een baan geveegd van 2 kilometer lang. Op dat geveegde stuk is het ijs 11 cm dik, onder het sneeuwdek is dat heel wat minder. Blijf dus best op de geveegde baan en waag je zeker niet voorbij de afsluitingen.
In de omgeving van de Kraenepoel is het niet gemakkelijk om te parkeren. Om de bermen in dit natuurgebied te beschermen én om stremming van het verkeer op de smalle wegen te voorkomen, is er een parkeerverbod in de onmiddellijke buurt van de vijver. Ook de akker die vorig jaar als parkeerplaats werd gebruikt, is nu niet toegankelijk. De ondergrond is er onvoldoende bevroren en auto's zouden er zich vastrijden in de modder.
Er is een parking voorzien op de hoek van de Malsemstraat en de Prinsenstraat. Dat is op 1 kilometer wandelafstand, maar voor schaatsers mag dat beetje extra lichaamsbeweging uiteraard geen probleem zijn.

De ijsmeesters blijven het ijs controleren. Als het onbetrouwbaar zou worden, moet iedereen onmiddellijk het ijs verlaten.

Morgen sneeuw, ijsregen of ijzel

De weermodellen tekenen de neerslagzone voor morgen zondag steeds actiever in. Een paar dagen geleden zag het er nog naar uit dat het vrijwel droog zou blijven, nu berekenen de modellen toch zo'n 5 mm neerslag. Dat komt overeen met ongeveer 5 cm sneeuw, als alle neerslag als sneeuw zou vallen. Maar dat is nog niet helemaal zeker. Zoals ik gisteren al heb uitgelegd, stroomt op grote hoogte tijdelijk beduidend zachtere lucht binnen. Aan de grond merken we daar weinig van, maar een deel van de neerslag kan vallen als ijsregen of onderkoelde regen. Die kans is het grootst in het zuidoosten van ons land.

De neerslagzone is verbonden aan een depressiekern, die via Frankrijk de Noordzee optrekt. Een heel ongewoon traject, want meestal is het net andersom. Morgen blijft de wind de hele tijd vanuit oostelijke richtingen waaien. Er stroomt dus koude landlucht uit Duitsland naar onze omgeving. Rond de middag is het op veel plaatsen in Vlaanderen nog rond -3°, in het westen is het wat kouder dan in het oosten. 's Avonds ruimt de wind tijdelijk naar het zuiden. De aangevoerde lucht komt nu vanuit Frankrijk, maar ook daar is het nu erg koud. De temperatuur stijgt 's avonds dus maar een klein beetje: tot rond -2° in het westen van Vlaanderen, tot dicht tegen het vriespunt in het oosten. Aan de kust blijft het het koudst. Het weer is erg tegendraads dezer dagen.

Op grotere hoogte pompt de Franse depressie morgen wél beduidend zachtere lucht naar onze omgeving. Die zachte lucht komt vooral boven het oosten te liggen, misschien wel tot +3° op 1500 meter hoogte. In het westen blijft de hele luchtlaag licht negatief van temperatuur. Dat betekent dat aan de kust alle neerslag morgen valt als droge sneeuw. In het oosten kan een deel van de neerslag vallen als ijsregen. Dat zijn grotendeels gesmolten sneeuwvlokken, die in de onderste koude luchtlagen opnieuw bevriezen. Dat zorgt voor een opvallend knisperend geluid als deze ijsregen op het aardoppervlak valt. Als de sneeuwvlokken volledig smelten tot regendruppels in de zachtere hoge luchtlagen, dan raken deze druppels onderkoeld in de onderste koude luchtlagen, waar het opnieuw vriest. Dat is een gevaarlijke situatie: van zodra deze onderkoelde regendruppels een oppervlak raken, bedekken ze dat ogenblikkelijk met een laagje ijs. Zo kunnen zelfs preventief bestrooide wegen binnen de kortste keren toch spekglad worden. Wees in dat geval niet boos op de strooidiensten, ze kunnen er echt niets aan doen. Met de auto rijden is dan bijna ondoenbaar, zelfs met winterbanden. Ook voetgangers kunnen zich dan nauwelijks overeind houden. Elektriciteitskabels en takken raken bedekt met een laagje ijs. 5 mm onderkoelde regen laat op alle voorwerpen een ijslaagje ontstaan van een halve centimeter dik en dat kan al serieus gaan doorwegen.

Zo berekent het Amerikaanse weermodel de situatie voor morgenmiddag: sneeuw in het westen en ijzel (onderkoelde regen) in het oosten. Hier en daar valt ook ijsregen (de rode driehoekjes). Dit is maar een theoretische berekening. In de praktijk kunnen de grenzen tussen de neerslagsoorten nog verschuiven.

Waar precies de grens komt te liggen tussen droge sneeuw, ijsregen en/of ijzel is moeilijk te zeggen. Waarschijnlijk ergens over het centrum of het oosten van het land. Wie morgen de weg op moet, is best op zijn hoede.

De nieuwe laag sneeuw is uiteraard geen goed nieuws voor de schaatsers. Die legt opnieuw een isolerende deken over de ijsvloer. Aan de andere kant zorgt de sneeuwlaag er wel voor dat het bij eventuele nachtelijke opklaringen flink kan afkoelen. We zullen dus de situatie van dag tot dag moeten opvolgen.

Verwachting voor de langere termijn
Wat betreft de verwachtingen voor de komende tien dagen: het Europese weermodel laat het tot en met vrijdag nog doorwinteren, maar dan komt de dooi gevaarlijk dicht bij Vlaanderen. Het Amerikaanse weermodel kiest op de korte termijn al voor minder koud weer, met komende werkweek echt gekwakkel: lichte vorst tijdens de nacht, lichte dooi overdag. Op de langere termijn ziet het Amerikaanse model dan weer meer kou dan zijn Europese tegenhanger. Al bij al kunnen we stellen dat het winterweer toch nog een tijdje aanhoudt, maar dat de details nog niet vastliggen.

Schaatsverbod op Kraenepoel dit weekend

Daarnet is besloten om de Kraenepoel in Aalter dit weekend niet vrij te geven voor schaatsers. De ijsvloer is er de voorbije nacht niet aangegroeid, is gemiddeld maar 6 tot 7 centimeter dik en bestaat ook nog eens uit erg bros sneeuwijs. Die kan absoluut nog geen grote massa dragen en daarom hebben de ijsmeesters de terechte beslissing genomen om vandaag, zaterdag en zondag geen schaatsers toe te laten op het ijs.
Ook op het Donkmeer in Berlare is het komend weekend verboden om te schaatsen. Via deze link blijft u op de hoogte van de situatie daar. Burgemeester Jan Vermeulen van Deinze laat eveneens weten dat er in zijn stad voorlopig een algemeen schaatsverbod geldt. Schaatsen op de Oude Leie is momenteel nog uit den boze.

In Aalter hebben ze hun uiterste beste gedaan. Aan de Kraenepoel was alles al in het werk gesteld om de schaatsers te ontvangen. Zelfs de tijdelijke toiletten waren al geplaatst. Deze middag ben ik samen met ijsmeesters Patrick en Willy en de politie van Aalter het ijs van de Kraenepoel opgegaan om het aan een grondige inspectie te onderwerpen. Jammer genoeg kwamen we allemaal tot dezelfde conclusie: het ijs kan een grote mensenmassa nog lang niet aan. De ijsvloer bestaat uit erg bros sneeuwijs van een centimeter of 7 dik. Dit soort ijs heeft veel minder draagkracht dan mooi zwart ijs. Het risico bestaat dat groepen schaatsers en/of ijswandelaars collectief door het ijs zouden gaan. Tijdens het weekend vriest het ook niet hard genoeg om de ijsvloer beduidend aan te dikken (zie de bijdrage hieronder). De Kraenepoel heeft een uitstekende reputatie op het gebied van veiligheid, en dat willen de ijsmeesters ook zo houden. Er was dus maar één mogelijke conclusie: om veiligheidsredenen is het ijs van de Kraenepoel de komende dagen verboden terrein.

De ijsmeesters blijven de situatie bijna van uur tot uur in de gaten houden en zullen de Kraenepoel openstellen van zodra dat verantwoord is.

IJsmeesters Patrick (links) en Willy (rechts) controleren deze middag de ijsdikte op de Kraenepoel.

IJsmeester Patrick is zelf een ervaren schaatser, die nog de Elfstedentocht heeft gereden.

Overleg met de politie en verantwoordelijken van de gemeente.

De enig mogelijke conclusie.

Pas op: beperkte ijsaangroei!

Een waarschuwing voor wie dit weekend al zou willen proberen te schaatsen. Ondanks de permanente vriestemperatuur, dikt het ijs de komende drie dagen weinig of niet aan. Dat komt door de bewolking. Die zorgt ervoor dat er weinig of geen uitstraling kan plaatsvinden. Bij helder weer is het aan de grond nog veel kouder dan in de thermometerhut. Als de thermometer op 1,5 meter hoogte dan bijvoorbeeld -5° aanduidt, kan het aan de grond gemakkelijk -10°C zijn. Bij bewolkt weer is dat net andersom. Dan is het aan de grond vaak minder koud dan op 1,5 meter hoogte.

De heldere nachten van gisteren en eergisteren waren ideaal om het ijs erg snel te doen aangroeien. Het bewolkte weer zal nu zorgen voor een beperkte aangroei of zelfs een stagnatie. Daarbij komt nog eens dat er ook wat sneeuw verwacht wordt. Als water bevriest, komt er stollingswarmte vrij. Sneeuw op het ijs én bewolking zorgen ervoor dat die stollingwarmte niet genoeg weg kan. Voor de ijsgroei wordt dit dus niet zo'n goed weekend, ondanks het feit dat het dag en nacht blijft vriezen.

Een extra waarschuwing voor wie in het oosten van Vlaanderen woont of naar de Ardennen gaat: daar pompt de depressie zondag op grote hoogte erg zachte lucht naar onze omgeving: tot +2° op 1500 meter hoogte. Op leefniveau merken we daar niets van: het blijft vriezen en er staat een koude wind uit oostelijke richtingen. Maar de sneeuw die door de zachte luchtlaag valt, die smelt natuurlijk. In de onderste koude luchtlagen bevriest de regen opnieuw, of raakt onderkoeld. In die omgeving kan dus ijsregen vallen, of kan het ijzelen, met spekgladde wegen tot gevolg.
De zachte lucht kan zondag meer dan waarschijnlijk niet doordringen tot het westelijke deel van Vlaanderen. Daar valt eventuele neerslag dus gewoon als sneeuw.

Deze kaart toont de temperatuur voor zondag op ongeveer 1500 meter hoogte. We zien zachte lucht boven het oosten van België. Het westen blijft nipt in de koude lucht.

Op waarnemingshoogte merken we niet veel van de zachte lucht: daar blijft het gewoon vriezen. In het oosten kan dat dus leiden tot ijzel.

Vlaamse ijsmeesters bereiden zich voor

Op basis van de jongste uitvoer van de weermodellen, verandert er weinig aan de verwachting die ik gisteren heb opgesteld. U kunt ze dus hieronder gerust nog eens nalezen. Alleen wordt de sneeuwzone die ons morgenavond zou bereiken, wat minder actief ingetekend. Veel meer dan 1 à 2 cm lijkt er nergens te gaan vallen. Dat is slecht nieuws voor sneeuwliefhebbers, maar voor de schaatsers klinkt dit als muziek in de oren. Zondag blijft het in Vlaanderen grotendeels droog, maar dan valt er sneeuw in Nederland, het meest in het noorden (Groningen, Drenthe en Friesland) en dat is uiteraard niet zo goed voor het ijs daar.

In Vlaanderen mogen we nu toch ook stilaan op zoek naar onze schaatsen. Tijdens veel winterse periodes blijft het westelijke deel van Vlaanderen op het gebied van ijsvorming wat achter op de Kempen en Limburg, maar dat is nu niet het geval. De voorbije nachten waren het koudst in Oost- en West-Vlaanderen. Dat betekent dat de ijsmeesters van onder meer de Kraenepoel in Aalter en de Damse Vaart al werk hebben gemaakt van de eerste voorbereidingen om straks de schaatsers in de beste omstandigheden te kunnen ontvangen. Voorlopig is het ijs nog nergens vrijgegeven, maar gezien de toch wel koude verwachtingen is dat maar een kwestie van tijd.

Wat betreft de geruchten die hier en daar opduiken over de Elfstedentocht: die zijn veel te voorbarig. Vanochtend was het in Leeuwarden amper -4°C. Er is trouwens veel meer nodig dan alleen strenge vorst (die er trouwens nog maar amper geweest is in Friesland) om een Elfstedentocht te kunnen organiseren. Weermannen, -vrouwen en weerbureaus doen beter geen uitspraken over een eventuele datum. Daar kunnen alleen de Friese organisatoren zelf over beslissen. Uiteraard kunnen weerkundigen daar wel bij adviseren.

De winter wijkt niet

Zoals te verwachten was, koelde het de voorbije nacht boven een sneeuwdek en onder brede opklaringen op een aantal plaatsen flink af. Lokaal vroor het zelfs streng, onder meer in mijn eigen weerstation. Het kwik zakte hier weg tot -12,2°C. Het koudst werd het in Retie, met -14,9°C. Ook de komende nacht kan het weer flink afkoelen. Tegen het weekend wordt het iets minder koud en neemt de kans op sneeuw opnieuw toe. Volgens de berekeningen die de weermodellen deze ochtend uitvoerden, zou de dooiaanval vanuit het zuidwesten afgeslagen worden en blijft het winterse weer meer dan waarschijnlijk aanhouden.

In de loop van de voorbije nacht daalde het kwik in Drongen tot -12,2°C, strenge vorst dus.

Ons weer wordt op dit ogenblik bepaald door een uitloper van hoge luchtdruk boven Scandinavië. Die ziet er niet meteen indrukwekkend uit, maar zorgt er wel voor dat de aanvoer van koude continentale lucht aanhoudt. Vannacht blijft het vrijwel overal helder. Dat maakt dat er opnieuw strenge vorst (-10°C of kouder) optreedt. Zelfs zeer strenge vorst, -15° of lager, hoort tot de mogelijkheden. De temperatuursverschillen kunnen daarbij erg groot zijn: terwijl het op de ene plek niet kouder wordt dan -7°, kan het 5 kilometer verderop gerust -15°C zijn.  Zo was het deze ochtend bijvoorbeeld -12°C op de luchthaven van Oostende, terwijl het aan het meteopark vlak aan het station van Oostende niet kouder werd dan -7°C.

Morgen donderdag is een zonnige, maar koude dag met maxima rond -3°C. In de loop van de dag neemt de bewolking toe. Vrijdag bereikt ons een neerslagzone vanuit het zuidwesten. Met een temperatuur die in het Vlaamse binnenland de hele tijd rond -3°C blijft hangen, moeten we niet twijfelen: de neerslag valt als sneeuw. Hoeveel precies, dat is nog niet helemaal duidelijk. Het Europese weermodel verwacht voorlopig 2 tot 5 cm in de nacht van vrijdag op zaterdag. Opnieuw lijkt de meeste neerslag voor het westen van het land bestemd: hoe verder naar het oosten, hoe minder sneeuw er zal vallen. Belangrijkste verschil met de vorige sneeuwzone is dat er nu veel minder wind staat. De sneeuw zal dus veel minder opwaaien.

Eerst leek het er op dat deze sneeuwzone het begin was van een periode met dooi. De ochtendruns van de weermodellen laten nu uitschijnen dat de dooi-aanval mislukt. Zaterdag hangt er veel bewolking en valt er nu en dan nog wat sneeuw, maar de maxima komen waarschijnlijk niet boven het vriespunt uit. Ook zondag hangt er nog veel bewolking, maar dan blijft het droog. Het kwik kan dan wel eventjes het vriespunt overschrijden, al zijn er ook heel wat EPS-leden (50 procent) die ook voor zondag een ijsdag voorzien. Na het weekend lijkt het winters te blijven, met maxima iets boven nul en 's nachts meestal matige vorst. Uiteraard is er nog wat onzekerheid, maar het ensemblegemiddelde van de temperatuur blijft vrijwel de hele tiendaagse onder nul en daalt zelfs weer wat op het einde van de termijn.

Natuurijs

Bij dergelijke koude berekeningen begint het allicht bij heel wat schaatsers te kriebelen. Kunnen we in Vlaanderen binnenkort het natuurijs op? De volgende twee dagen zijn alvast gunstig voor de vorming van een ijsvloer: helder weer, erg koude nachten en ook overdag vorst. Vrijdag dreigt sneeuwval jammer genoeg roet in het eten te gooien. Tijdens de sneeuwval staat er weinig wind, zodat de sneeuw niet van het ijs afwaait, maar overal gelijkmatig blijft liggen. We moeten dus afwachten wat het weekend precies brengt. Tot die tijd raad ik iedereen ten stelligste af om het ijs op te gaan. Behalve dan op ondergelopen weilanden. Daar kan het geen kwaad als je eens door het ijs gaat. Maak in elk geval wel dat je toestemming hebt van de eigenaar van het weiland.

Enkele koude dagen en nachten op komst

De sneeuwzone van de voorbije nacht hield zich perfect aan de verwachtingen en liet ruim 10 cm sneeuw achter in het westen van ons land, wat minder in het centrum en nog iets minder (tot vrijwel niets) in het oosten. De westkust en de Westhoek kwamen eventjes in de zachte zeelucht terecht, met om middernacht temperaturen in die omgeving tot +3°C. Maar in het grootste deel van Vlaanderen bleef het licht vriezen en de komende dagen wordt het nog kouder. Toch ziet het er niet naar uit dat we in Vlaanderen binnenkort al op grote schaal kunnen schaatsen op natuurijs.

Drongen, dinsdagavond 15 januari 2013

De depressiekern is inmiddels weggetrokken naar het zuidoosten. Een opbouwend Scandinavisch hogedrukgebied krijgt greep op ons weer en stuurt koude landlucht naar onze omgeving. In combinatie met het sneeuwdek, kan dat zorgen voor een paar ijskoude dagen en nachten. Komende nacht al krijgen we brede opklaringen. De temperatuur zakt snel en rond middernacht vriest het op veel plaatsen al matig (-5° tot -10°). Of het boven het sneeuwdek ook op grote schaal tot strenge vorst zal komen, is nog maar de vraag. Daarvoor staat er misschien iets te veel wind, die er voor zorgt dat de onderste koude luchtlagen mengen met de iets minder koude lucht daarboven. Als de wind toch eventjes voldoende zou wegvallen én er is op dat ogenblik net een brede opklaring, dan kan het wel snel gaan en kan het kwik plaatselijk toch onder de -10 duiken.

Morgen woensdag krijgen we een afwisseling van bewolkt en zonnige perioden, maar ondanks dat zonnetje blijft het kwik op veel plaatsen steken bij -2°C. Boven zee vallen buien, maar door de aflandige wind bereiken ze de kust niet. In de nacht van woensdag op donderdag vriest het opnieuw stevig: rond -7°, maar onder gunstige omstandigheden (u kent ze intussen: sneeuwdek, heldere lucht, geen wind) is plaatselijk ook strenge vorst mogelijk.
Donderdag verandert er weinig, al kan er wel wat meer bewolking komen binnendrijven. Het blijft overdag vriezen, met maxima rond -1 à -2°C. In de nacht van donderdag op vrijdag tempert de bewolking de nachtelijke uitstraling. Het vriest licht tot matig, op de meeste plaatsen tussen -3 en -6°C.

Vrijdag zien we nog altijd het hogedrukgebied boven Scandinavië, maar een oceaandepressie komt dichterbij vanaf het westen. De bewolking neemt verder toe en tegen de avond zou er opnieuw wat sneeuw kunnen vallen. Het kwik raakt nog altijd niet boven het vriespunt. Rond de middag is het -2°C, maar door de toenemende bewolking daalt het 's avonds en 's nachts nauwelijks of niet.

Zaterdag komt een randdepressie boven onze omgeving te liggen. Dat maakt de verwachtingen erg onzeker. Blijft de kern ten zuiden van onze omgeving, dan blijft de wind van over land waaien en blijft het licht vriezen. Komt de kern iets noordelijker terecht, dan waait de wind van over zee en gaat het licht dooien. Het is nog afwachten wat het precies wordt. Er is in elk geval kans op winterse neerslag. Dat kan zowel sneeuw, regen als ijzel worden.

Hetzelfde verhaal geldt ook voor zondag en de dagen daarna. De straalstroom blijft voortdurend zuidelijk liggen. De weermodellen zijn er nog niet uit of de meegevoerde depressies ten noorden of ten zuiden van Vlaanderen terecht zullen komen. We zien in het EPS zowel koude als beduidend zachtere berekeningen en het zijn er van elk ongeveer evenveel. Voor de lange termijn wachten we dus nog even af, maar het zou mij niet verbazen als het huidige "vuile" winterweer met een voortdurende afwisseling van vorst, sneeuw en lichte dooi nog een tijdje zou aanhouden.

Natuurijs
In Noordlaren wordt vanavond de eerste marathon op natuurijs geschaatst. "Natuurijs" wil in dit geval zeggen: een onder water gezette atletiekbaan, dus gevaar dat het peloton door het ijs zakt is er niet. Ook de komende dagen staan nog een aantal wedstrijden op dit soort ijsbanen gepland, maar van de echte natuurijsklassiekers is er uiteraard nog geen sprake.
De kans dat de winter zich tijdens en na het weekend kan handhaven is in het noorden van Nederland wel een stuk groter dan bij ons. Daar zullen er dus nog schaatsmogelijkheden bij komen.

In Vlaanderen is er van schaatsen voorlopig geen sprake. Op plaatsen waar er al ijs lag, is de sneeuwval van vorige nacht desastreus geweest. Dat ijs kunnen we voorlopig afschrijven. We zullen onze hoop moeten stellen op wateroppervlaktes die nu nog open liggen en vanaf komende nacht zullen toevriezen. Dat ijs blijft uiteraard de volgende dagen nog absoluut onbetrouwbaar. Vanaf het weekend dreigt er al nieuwe sneeuw en/of dooiweer. Voorlopig ziet het er dus nog niet zo goed uit.

Korte sneeuwupdate 14 januari

De 12Z-runs van de meso-modellen zitten nu vrijwel allemaal op dezelfde lijn. De depressiekern lijkt iets noordelijker door te komen dan de vorige runs berekenden. Dat betekent concreet dat het uiterste zuidwesten van Vlaanderen vannacht tijdelijk te maken krijgt met een aanlandige wind en dus positieve temperaturen. De grens is daarbij heel erg scherp. Zo zou aan de oostkust (van Knokke tot pakweg Oostende) de wind aflandig blijven. Daar blijft het dus vriezen. Aan de westkust (van pakweg Oostende tot De Panne) is de wind wel aanlandig en daar kan het kwik tijdelijk oplopen tot +3°C. Het lijkt mij niet onmogelijk dat de sneeuw daar helemaal op het laatst nog eventjes overgaat in natte sneeuw of regen. UKMO-meso laat de 0°-grens tegen de ochtend oprukken tot voorbij Gent, DWD-LM tot aan de lijn Aalter-Kortrijk, Alaro tot de omgeving van Roeselare.

Van zodra de kern morgenvoormiddag ver genoeg doorgeschoven is, draait de wind overal weer naar de oostelijke sector en begint het opnieuw te vriezen (uitgezonderd misschien vlak aan zee, daar +1°). De ingedraaide occlusie zorgt in de namiddag opnieuw voor sneeuwbuien die volgens Alaro en DWD-LM vooral in het centrum en oosten weer een paar centimeter sneeuw kunnen lossen. Daarna volgt een nacht met overwegend matige, plaatselijk ook strenge vorst.

Meer sneeuw op komst

De sneeuwzone die het voorbije weekend vanuit het zuiden ons land schampte, heeft uiteindelijk vooral in de Westhoek, deVlaamse Ardennen en het Pajottenland een mooi sneeuwtapijt achtergelaten. Plaatselijk viel daarbij tussen de 5 en 10 cm, hier en daar soms zelfs nog wat meer. De rest van Oost- en West-Vlaanderen, delen van Antwerpen en Vlaams-Brabant moesten het stellen met een halve tot 2 centimeter. Het noordoosten van Vlaanderen bleef zoals verwacht sneeuwvrij.

Vandaag kwam het kwik in Drongen nipt boven het vriespunt uit: +0,2°C en dus geen officiële ijsdag. Op een aantal andere plaatsen bleef de temperatuur wel iets onder nul. Vannacht bevinden we ons in een rustig zadelgebied. De wind valt weg en er zijn brede opklaringen. Het vriest op veel plaatsen matig, waar het dikste sneeuwdek ligt plaatselijk misschien ook streng (-10°C of lager). Allicht is dat onder meer het geval in de Westhoek, waardoor het deze keer in het westen van het land beduidend kouder zou kunnen worden dan in het oosten.

Morgen maandag starten we met brede opklaringen. Ondanks het zonnige weer blijft het vrijwel overal vriezen. Door het contrast van de koude bovenluchten met het warme zeewater ontstaan er boven zee sneeuwbuien. Die kunnen de kuststreek en het uiterste westen van ons land binnendrijven. Daar kan dus al van in de voormiddag een stevige sneeuwbui vallen.
In de loop van de namiddag neemt ook in de rest van het land de bewolking toe. Het is de voorbode van een neerslagzone, verbonden aan een depressiekern boven de Noordzee. Deze kern stevent recht op ons land af en dat maakt de situatie enigzins ingewikkeld.

Morgenochtend staat er weinig of geen wind. Als de kern begint te naderen, neemt de wind toe en draait die naar zuidelijke richtingen. Dat betekent dat er koude lucht vanover land wordt aangevoerd. Tegen de avond valt er neerslag aan de kust, die meer en meer landinwaarts trekt. Achter het occlusiefront draait de wind naar westelijke richtingen, maar volgens de regionale weermodellen UKMO-meso en Alaro komen we niet achter het front terecht. Dat wil zeggen dat ook de zachtere zeelucht niet tot Vlaanderen kan doordringen, zelfs niet tot aan de kust. Alle neerslag valt dus gewoon als sneeuw en wat er valt blijft ook liggen. (update ma 14/01: de westkust en de Westhoek zou volgens de meeste modellen vannacht en morgenochtend toch heel eventjes in de zachtere lucht terecht kunnen komen, met tijdelijk licht positieve temperaturen maar op de sneeuw en het sneeuwdek heeft dat weinig invloed. Het Britse model blijft voet bij stuk houden en laat de zachte lucht nergens doordringen).

De depressiekern ligt morgennacht vlak voor onze kust. De rode lijn vormt de grens tussen de koude en zachtere lucht. Het ziet er naar uit dat heel ons land nipt in de koude lucht blijft en dat er dus overal gewoon sneeuw valt.

De meeste sneeuw wordt nu berekend voor het noordwesten van het land. Waarschijnlijk bereikt ze de kust rond 19u 's avonds. Een uur of twee later begint het ook te sneeuwen in het Gentse, nog eens twee uur later in de omgeving van Brussel en Antwerpen. Naarmate de sneeuwzone landinwaarts trekt, neemt de intensiteit wat af. Dat betekent dus dat de kuststreek, de rest van West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen - zoals het er nu naar uit ziet - het dikste sneeuwdek mogen verwachten. Het is altijd gevaarlijk om daar een aantal centimeter op vast te pinnen, maar ik zou voorlopig "gokken" op 10 centimeter of iets meer in het uiterste westen, tussen de 5 en de 10 cm in Oost-Vlaanderen en dan verder afnemend richting het oosten. Dat komt natuurlijk boven op de sneeuw die er al ligt.
De sneeuwval gaat ook gepaard met een vrij strakke wind: tot 4 Bft in het binnenland, tot 5 à 6 Bft aan de kust. In combinatie met de negatieve temperaturen kan de droge sneeuw op open vlaktes dus wegwaaien en op andere plaatsen sneeuwduintjes vormen.

Het blijft koud
Een sneeuwzone betekent vaak meteen ook het einde van een winterperiode. Dat is nu niet het geval. Dinsdag kan er aan de achterkant van de depressie misschien eventjes iets minder koude lucht binnenlekken. Het kwik kan dan plaatselijk enkele graden boven nul komen, maar omdat de dauwpunten laag blijven, wordt het sneeuwdek nauwelijks aangetast. Dinsdagavond begint het al snel overal weer te vriezen. Er kunnen verspreid over de dag en avond nog een aantal sneeuwbuien vallen. Vanaf woensdag liggen we aan de zuidelijke flank van een hogedrukgebied boven Scandinavië. Dat blijft koude lucht naar onze omgeving sturen. De hele week vriest het 's nachts op veel plaatsen matig, lokaal mogelijk ook streng. Overdag halen de maxima niet of nauwelijks het nulpunt. Voor één keer lijkt de winter feller uit te gaan pakken dan het zich eerst liet uitschijnen.

Korte sneeuwupdate

De sneeuwzone ligt momenteel (zaterdag 12.00 uur) vlak aan de Frans-Belgische grens, maar zou volgens de kleinschalige weermodellen nauwelijks nog opschuiven naar het noorden. Dat betekent dat er deze namiddag, avond en komende nacht wat sneeuw kan vallen in het zuiden van ons land, elders dwarrelen hooguit enkele vlokken of blijft het droog. Alleen de meso-versie van het ECMWF-model laat een paar centimetertjes sneeuw vallen in West- en Oost-Vlaanderen, maar als we de radarbeelden naast het model leggen, zien we dat de locatie van de huidige sneeuwval niet overeenkomt met wat het model berekent.

Update 21uur: de sneeuwzone ligt nu vooral over de Vlaamse Ardennen en het Pajottenland. Er komen meldingen van een sneeuwdek van 5 cm in de omgeving van Ronse en Geraardsbergen. Boven op de Bosberg (Galmaarden) meldt een plaatselijke weeramateur 7 cm. De sneeuwzone dringt langzaam nog wat op naar het noorden, met nu ook lichte sneeuw in onder meer het Gentse en Klein-Brabant. Daar kan de komende uren nog wat sneeuw bij vallen. De temperatuur zakt nu ook stilaan onder nul.

Voor de verwachtingen op de langere termijn, verwijs ik naar de bijdrage hieronder. Alles bij elkaar is er weinig veranderd en maken we ons nog altijd op voor een weekje (licht) winters weer, met vooral dinsdag sneeuwkansen.

Uitstekende Swings op EK allround
Tot slot ook nog eventjes wijzen op de schitterende prestatie van Bart Swings gisteren op het Europees Kampioenschap allround schaatsen in Heerenveen. Met een nieuw Belgisch record schaatste hij naar de vierde plaats op de 5 kilometer, op amper een paar honderdsten van een seconde van de bronzen plek. Na eerder een keurige 500 meter (traditioneel zijn zwakste afstand), staat Swings nu op een 8ste plek in het tussenklassement. Vandaag volgt de 1500 meter, een afstand waarin hij enkele weken geleden een zilveren medaille haalde in een World Cup-wedstrijd. Als hij na die afstand nog binnen de top-8 staat in het klassement, mag hij morgen ook starten op de afsluitende 10 kilometer.
Vandaag komt bij de dames ook Jelena Peeters in actie. Benieuwd of zij voor een verrassing kan zorgen. Het zou me niet verbazen na haar uitstekende prestaties eerder dit seizoen, met als hoogtepunt de prima tijden in de wereldbekerwedstrijden in Rusland en Kazachstan.

Het EK is live te volgen op de NOS of via de livestream van de website www.schaatsen.nl

De winter is begonnen

De voorbije nacht trok een zwakke neerslagzone van noord naar zuid over ons land. Achter dit koufront draaide de wind naar het noordoosten en ging de temperatuur naar beneden. Daarmee is een beduidend koudere periode begonnen die op zijn minst een klein weekje zal duren en die tegen volgende woensdag alle mogelijke gezichten kan aannemen: van droog en zeer koud over gewoon koud met veel sneeuw tot en met een dooi-aanval met regen. Wat het uiteindelijk zal worden, is nog lang niet duidelijk. Het zijn interessante tijden voor weermannen.

In het oosten van ons land hebben ze al kennis gemaakt met de eerste vrieskou van het nieuwe jaar, in het westen bleef het kwik vanochtend nog een paar graden boven nul, maar ook daar sijpelt de koudere lucht langzaam door. Hier en daar dwarrelen er vandaag al wat vlokjes sneeuw. Vanavond vriest het in het hele land licht en tegen morgenochtend liggen de minima rond -4°C in het oosten en rond -2° in het westen.
Ook morgen zaterdag is het vrij koud. Gangmaker van dit licht winterse weer is een hogedrukgebied met kern boven Noorwegen (zie de voorbije bijdrages op deze site). Van over de oceaan nadert een depressie, die door de hoge luchtdruk in het noorden verplicht wordt om ten zuiden van ons land het Europese continent op te trekken. De neerslagzone van dit lagedrukgebied nadert morgen vanuit Frankrijk. Het actiefste deel van deze regen- en sneeuwzone lijkt voor onze zuiderburen bestemd, maar vooral het zuiden en centrum van ons land lijken toch ook een deel van de neerslag mee te pikken.

Dat het front vrij zuidelijk blijft, betekent wel dat de neerslag bij ons vooral als sneeuw zal vallen. Een oostelijke wind blijft aan de grond immers voortdurend koude landlucht aanvoeren en ook op grotere hoogte blijft de lucht koud genoeg. Amper enkele tientallen kilometers voorbij de Frans-Belgische grens valt er gewoon regen.

De UKMO-verwachtingskaart voor zondag: net ten zuiden van ons ligt een occlusiefront, verbonden ana de depressiekern boven Frankrijk. Ten noorden van dit front valt de neerslag als sneeuw, ten zuiden als regen. Wij bevinden ons aan de koude sneeuwkant, maar de meeste neerslag blijft boven Noord-Frankrijk.

Bij ons blijft het morgen tot de middag droog. Het kwik stijgt tot 1 à 2°C. Na de middag neemt de bewolking toe en geleidelijk valt er vanuit het zuiden wat sneeuw, terwijl het kwik weer onder het vriespunt zakt. Ook in de nacht van zaterdag op zondag kan het nog wat licht sneeuwen, bij licht negatieve temperaturen. Ik ga er van uit dat er hooguit een paar centimeter valt, maar verrassingen zijn in dergelijke situaties nooit helemaal uit te sluiten, noch in positieve, noch in negatieve zin.

Zondagvoormiddag hangt er nog veel bewolking en vallen er hier en daar wat vlokjes sneeuw. In de loop van de dag komt de zon tevoorschijn en blijft het overal vrijwel droog. De maxima halen met moeite het vriespunt. In de nacht van zondag op maandag vriest het licht tot matig. Dat zal afhankelijk zijn van het feit of er al dan niet een sneeuwdekje ontstaan is in het voorbije weekend.

Maandag bevinden we ons in een zadelgebied: een gebied met weinig drukgradiënt en bijgevolg ook weinig wind tussen verschillende luchtdruksystemen in. De aangevoerde luchtmassa komt tot stilstand boven ons land en aangezien die aan de koude kant is (-11°C op 850 hPa of ongeveer 1500 meter hoogte), kan het ook op waarnemingshoogte niet echt opwarmen. Het kwik komt op de meeste plaatsen in Vlaanderen niet boven het vriespunt uit. Het blijft wel droog en er zijn brede opklaringen. In de nacht van maandag op dinsdag vriest het opnieuw licht tot matig. Zoals eerder gezegd: hoe koud het precies wordt, zal afhangen van de hoeveelheid sneeuw die er al dan niet ligt.

Een verwachtingskaartje van het Amerikaanse model voor komende maandag, met de temperatuur op ongeveer 1500 meter hoogte. Een tong met koude lucht (-11°C) ligt boven ons land en Nederland. Bemerk dat de bovenlucht ten zuidwesten van de depressiekern veel zachter is.

Dinsdag nadert er opnieuw een neerslagzone, verbonden aan een depressiekern boven de Noordzee. Hoge luchtdruk ten noordoosten van onze omgeving blijft tegengas geven. Waarschijnlijk kan de neerslagzone ons wel bereiken, maar blijven we tegelijk ook in de koude landlucht. Dat zou betekenen dat er opnieuw sneeuw valt. Deze neerslagzone lijkt wat actiever dan die van komend weekend, maar het is toch nog even afwachten of ze wel tot onze omgeving zal doordringen. De depressiekern mag ook niet te ver doorschuiven naar het oosten, want dan valt er regen. Maar die kans lijkt voorlopig eerder klein.

Vanaf woensdag blijven de verwachtingen erg onzeker. De meeste weermodellen suggereerden gisteravond nog een zuidelijke straalstroom met depressies die ten zuiden van ons blijven langstrekken. Dat zou betekenen dat het vrij koude weertype zich zou verderzetten, met geregeld kans op sneeuw. Tegelijk is dit winters patroon op de weerkaarten erg kwetsbaar. De zachte zeelucht is dan voortdurend vlak in de buurt, meestal zelfs boven het noorden van Frankrijk. Als het hele patroon iets opschuift naar het noorden, is de winter zo voorbij.

Deze ochtend kwam het Europese weermodel weer met een heel andere oplossing voor het midden van volgende week: een hogedrukgebied tussen Schotland en IJsland, met een uitloper naar Scandinavië. Van een depressie in onze buurt is dan geen sprake meer en er stroomt dan droge, maar koude landlucht naar onze omgeving met maxima die met moeite rond -4 à -5°C uitkomen. Het Britse UKMO-model laat deze blokkade op die termijn veel minder uit de verf komen, maar daar blijft een Europese depressie koude lucht aanvoeren naar onze omgeving. Het Amerikaanse GFS-model kwam in zijn 00-run voor woensdag met een zwak hogedrukgebied boven Scandinavië en een kleine depressiekern boven Noord-Frankrijk: ook een koude oplossing, maar dan met vrij veel sneeuw.

Het is een dooddoener, maar het kan vanaf woensdag dus echt alle kanten uit: droog en zeer koud, koud met veel sneeuw, of zacht en regenachtig. De koude weertypes zijn in elk geval tot op het eind van de tiendaagse verwachtingsperiode ruim in de meerderheid.

Wat de schaatsers betreft: voor de vorming van schaatsijs is deze koudere periode niet optimaal. De kans op strenge vorst is vrij klein en ook sneeuw kan de ijsvorming bemoeilijken. De schaatsen kunnen dus nog wel even in de kast blijven, tenzij u naar de kunstijsbaan gaat. Pas als we volgende week zouden overschakelen op de drogere en koudere variant, komen er misschien wat mogelijkheden, maar dat is dus nog afwachten.

De "ijspluim" voor onze omgeving: op de langere termijn kan zich misschien wat schaatsijs vormen. (Bron: winterplaza.nl)

Koude berekeningen, maar onzekerheid neemt toe

Het Europese weermodel ECMWF ziet het vanavond wel zitten met de winter. Het laat de temperatuur van zaterdag tot en met het einde van de verwachtingsperiode nauwelijks nog boven het vriespunt komen. Voor winterliefhebbers ziet dat er dus veelbelovend uit. Toch moeten we nog het nodige voorbehoud inbouwen. De operationele berekeningen van de 06 en 12Z-run van het Amerikaanse GFS-model oogden vanavond wat minder overtuigend vanaf begin volgende week. Dat het vanaf vrijdag gevoelig kouder wordt, daar zijn wel alle modellen het roerend over eens.

Als we op de analysekaart van deze middag kijken naar het stromingspatroon in het 300 hPa-vlak (afbeelding hierboven), dan zien we dat de blokkade zich inmiddels heeft gevormd. We zien dat de wind op die hoogte voor de kust van Ierland afbuigt en richting Groenland en IJsland gedwongen wordt. Dat betekent dat zachte maritieme luchtmassa's niet meer tot onze omgeving kunnen doordringen. Dat is een eerste vereiste om bij ons winterweer te kunnen krijgen. Aan die eerste stap is dus al voldaan.

Morgen donderdag is een overgangsdag. We bevinden ons in een zadelgebied, met weinig drukgradiënt en dus weinig wind. Een hogedrukgebied boven Scandinavië versterkt zich en breidt zich wat uit naar het zuiden. Aan de oostelijke flank van deze anticycloon begint koudere lucht naar onze omgeving te stromen. Er hangt nog altijd veel bewolking, al verschijnt er hier en daar wel een opklaring. De maxima liggen rond 6 à 7°C.

Vrijdag bevinden we ons nog altijd in hetzelfde zadelgebied. We krijgen dan wat meer opklaringen. Er staat weinig wind, maar die zoekt wel de oosthoek op. Op grotere hoogte sijpelt wat koudere lucht door. Het resultaat van dat alles is dat het kwik in de loop van de dag begint te dalen. Vanaf zonsondergang vriest het.

Zaterdagochtend ligt het kwik in Vlaanderen op veel plaatsen rond -3°C. Een andere hoofdrolspeler verschijnt nu op de weerkaarten: een depressiekern die tijdens het weekend via het zuiden van Ierland en Engeland naar Frankrijk trekt (zie de kaart hieronder) . De wind blijft daardoor bij ons uit het oosten waaien. Het kwik wordt zaterdag nipt positief, rond +1 à +2°C in westelijk Vlaanderen. De neerslagband van de depressie komt waarschijnlijk tot over Vlaanderen, waardoor er wat winterse neerslag valt. Grote hoeveelheden worden niet meer verwacht. Of er een sneeuwdek zal ontstaan, is nu nog moeilijk in te schatten.

Ook zondag liggen we nog binnen de invloedsfeer van de depressie, waarvan de kern inmiddels boven Corsica is aangekomen. Na een nacht met lichte vorst, komt het kwik zondag overdag waarschijnlijk met moeite tot aan het vriespunt. Er hangt veel bewolking en plaatselijk kunnen er nog enkele sneeuwvlokjes dwarrelen, maar veel neerslag wordt er opnieuw niet verwacht. We moeten nog wel één belangrijke kanttekening maken: als de hele neerslagband een honderdtal kilometer noordelijker terecht komt dan de modellen nu berekenen, dan kan de neerslag zaterdag en zondag evengoed als regen vallen bij licht positieve temperaturen. Die kans is groter aan de Belgisch-Franse dan aan de Belgisch-Nederlandse grens.

Over maandag bestaat er minder twijfel. Op grote hoogte koelt de lucht boven onze hoofden verder af, waardoor het kwik ook op waarnemingshoogte daalt. Maandagochtend duidt de thermometer op veel plaatsen in Vlaanderen -5°C aan. De maxima liggen rond het vriespunt en plaatselijk valt er een sneeuwbuitje.

Vanaf dinsdag vind ik de ontwikkelingen wat onzeker ogen. De operationele berekeningen van de weermodellen zien er allemaal behoorlijk anders uit en vooral het Amerikaanse model is daarbij lang niet altijd winters. Het Europese model daarentegen is veel zekerder van zijn stuk en laat de winter gewoon verder gaan, met een verbazende eensgezindheid in het EPS (zie grafiek hieronder). De volgende dagen zal duidelijk moeten worden of die eensgezindheid wel terecht is. Als dat zo zou zijn, dat kan stilaan de vorming van een ijsvloer beginnen, maar over schaatskansen wil ik mij voorlopig nog niet uitspreken.

Bron grafiek: weerplaza.nl

Winterinval krijgt vorm

Alle operationele berekeningen van alle weermodellen zitten vanavond op één lijn: tegen het weekend komt de winter er aan. De opbouw verloopt volledig zoals in de bijdrage hieronder vermeld, alleen lijkt het er op dat het weekend iets kouder zal verlopen dan de weermodellen gisteren aangaven. Als we de uitvoer van het Amerikaanse model letterlijk interpreteren, dan valt er zaterdag in Vlaanderen 5 tot 10 centimeter sneeuw bij temperaturen om het vriespunt. Ook het Britse  UKMO-, Duitse GME- en Europese ECMWF-model laten ruimte voor sneeuwval tijdens het weekend. Uiteraard kan er tegen dan nog wel wat verschuiven op de weerkaarten. Voor hetzelfde geld valt de sneeuw uiteindelijk in Noord-Frankrijk of Nederland, maar dat zal pas in laatste instantie duidelijk worden.

Ook na het weekend zou de kou nog aanhouden. De wind blijft overwegend uit de NO-hoek waaien volgens het meest recente EPS. Hoe koud het precies wordt, hangt af van een eventueel sneeuwdek. Voorlopig gaan we uit van lichte tot matige vorst tijdens de nachten en maxima rond het vriespunt. Vanaf woensdag 16 januari loopt de EPS-temperatuurpluim weer wat uiteen, maar het ensemblegemiddelde blijft tot op het einde van de tiendaagse periode vrijwel constant onder nul.

Koning Winter lonkt naar Vlaanderen

Een eerste horde naar beduidend kouder winterweer lijkt overwonnen. Vanaf overmorgen begint de opbouw van een blokkade ten westen van onze omgeving. Dat is ondertussen ruim binnen de betrouwbare termijn. De berekeningen die de blokkade niet uit de verf lieten komen, mogen we dus schrappen. Daarmee zijn de zachtste oplossingen uit de ensembles verdwenen. Tegen het weekend krijgen we te maken met vorst tijdens de nachten en met maxima die in Vlaanderen allicht nipt positief blijven. De kans op winterse neerslag of sneeuw neemt gevoelig toe.

Vandaag was eens te meer een erg grijze dag. De kern van het hogedrukgebied dat al dagenlang ons weerbeeld bepaalt, is doorgeschoven naar Polen en Tsjechië. Nog altijd stroomt erg zachte en vochtige lucht naar onze omgeving. Morgen dinsdag krijgen we de zoveelste grijze en sombere dag, met nu en dan wat motregen en maxima rond 7°C.

Woensdag zakt de hogedrukkern verder weg naar de Balkan. We komen dan onder de invloed van een oceaandepressie met kern ten noorden van Schotland. Eindelijk komt er weer wat dynamiek in het weer. Het koufront van deze depressie trekt woensdagvoormiddag met regen over ons land. Er wordt zo'n 3 tot 5 mm neerslag verwacht. Na de middag breekt de bewolking open, maar vallen er ook nog een aantal buien. Het koufront lijkt zijn naam niet echt eer aan te doen, want het kwik zakt woensdag nauwelijks. De maxima liggen opnieuw rond 7°C. Het koufront ruimt immers een inversie op: momenteel is het op grotere hoogte nog zachter dan aan de grond. Die zachte lucht op grote hoogte verdwijnt woensdag, maar aan de grond merken we daar in eerste instantie dus weinig van.

In de nacht van woensdag op donderdag halen we minima rond een graad of vier. De eerder genoemde depressiekern trekt snel verder naar het oosten en dat maakt de weg vrij voor de opbouw van een hogedrukwig ten westen van ons. Voor de Noorse kust heeft zich donderdag een hogedrukgebied ontwikkeld dat er op het eerste gezicht met een kerndruk van 1020 hPa niet zo indrukwekkend uitziet, maar het is ook op grote hoogte goed ontwikkeld en vooral dat is van belang. Aan de oostflank van dit hogedrukgebied stroom via de Baltische staten koude lucht naar het zuiden. Wij bevinden ons donderdag nog in een gebied met weinig drukgradiënt, maar door de afkoelende bovenluchten doet het kwik al een klein stapje terug. De maxima liggen rond 6°C.

Vrijdag is de koudere Baltische lucht al wat verder doorgedrongen in de richting van de Lage Landen. In de kern van het hogedrukgebied bedraagt de druk inmiddels 1025 hPa en ze heeft zich wat verplaatst naar het Noorse vasteland (zie kaart hierboven).  De weinige wind die er bij ons staat, begint stilaan de noordoosthoek op te zoeken. De minima liggen vrijdagochtend rond het vriespunt. Er vallen in de loop van de dag enkele buitjes en de maxima blijven steken bij een graad of 5. 's Avonds daalt het kwik opnieuw en de buien die er dan nog zouden vallen, kunnen een winters karakter krijgen.

Zaterdag wordt het stilaan echt interessant op de weerkaarten. Naast het hogedrukgebied boven Scandinavië, zien we ook een depressiekern boven Bretagne. Dat betekent dat de wind bij ons nu duidelijk uit oostelijke richtingen gaat waaien. Bij die depressiekern hoort ook een neerslagzone. De verschillende modellen laten de kern ten zuiden van ons land naar Oost-Europa trekken. Dat zou betekenen dat die neerslag een winters karakter kan krijgen. Mogelijk valt er zelfs sneeuw in Vlaanderen, maar dat zal de komende dagen duidelijk moeten worden. Voorlopig gaan we uit van lichte vorst tijdens de nachten en maxima zaterdag nog rond +4°, zondag rond +2°C. Volgens het EPS zou maandag dan voorlopig de koudste dag worden, met minima in Vlaanderen rond -5°C en maxima rond het vriespunt. Ook daarna zou het nog winters tot licht winters kunnen blijven, maar dan zitten we uiteraard al een heel stuk in het onbetrouwbare gebied.

Aan schaatsijs moeten we bij ons voorlopig nog niet denken. Het noordoosten van Nederland heeft koudere en drogere weerkaarten dan Vlaanderen. Hij lijkt mij niet ondenkbaar dat daar na het weekend voorzichtig de eerste krassen kunnen worden gezet op ondergelopen weilanden en opgespoten atletiekbanen. Misschien kan zelfs de traditionele strijd om de eerste marathon op natuurijs losbarsten.

De "ijspluim" voor het noordoosten van Nederland: vanaf zondag komt de ijsgroei er goed op gang. (Bron: winterplaza.nl)

Verandering op komst

Er lijkt wat te bewegen op de weerkaarten. Midden volgende week probeert zich een blokkade op te bouwen. Een zekerheid op winterweer is dat uiteraard nog niet, maar aan het grijze en zeer zachte weer lijkt vanaf donderdag toch een einde te komen. Er is eindelijk weer kans op vorst tijdens de nachten en ook de maxima gaan naar beneden.

Zo ver zijn we nog niet. Het erg sombere, grijze en zachte weer houdt eerst nog enkele dagen aan. Aan de oorzaak van dit eentonige weerbeeld ligt een stevig hogedrukgebied met kern (1038 hPa) boven Bretagne. Enerzijds ligt deze kern dicht genoeg bij onze omgeving om alle dynamiek uit het weer te halen, anderzijds sijpelt aan de noordelijke flank van deze anticycloon voortdurend vochtige zeelucht binnen. Dat zorgt voor veel lage bewolking, nevel en nu en dan wat lichte regen of motregen. Het is daarbij erg zacht, met maxima rond 9°C en minima rond 7°C. Tot en met dinsdag komt er in deze situatie nauwelijks verandering.

Vanaf woensdag lijkt er toch één en ander te bewegen. Het Zuid-Europese hogedrukgebied begint een rug op te bouwen, wat de aanzet kan zijn tot de vorming van een blokkade boven de Oceaan. Voorlopig is het nog te vroeg om met zekerheid te kunnen zeggen of deze poging zal slagen, laat staan waar de hoge- en lagedrukgebieden uiteindelijk komen te liggen. We weten wel dat zo'n blokkade nodig is om de winter tot bij ons te krijgen, en dat de kansen op winterweer in de tweede helft van volgende week dus stilaan toenemen.

Als we kijken naar het EPS van ECMWF en het ensemble van GFS, dan zien we vanaf donderdag een dalende trend in de temperatuur. Tegen volgende weekend is er zo'n tachtig procent kans op vorst tijdens de nachten. Het gemiddelde voor de maxima ligt komend weekend rond 3°C. De spreiding in de berekeningen is uiteraard nog vrij groot, maar maxima van 10°C en meer lijken vanaf donderdag tot het verleden te horen. De kans op ijsdagen in Vlaanderen is voorlopig nog erg klein: zo'n 20 procent op maandag 14 en dinsdag 15 januari. Echt diepwinterse oplossingen zijn er trouwens nog niet te vinden in het EPS, ook niet op de lange termijn. Maar dat het geleidelijk minder zacht wordt, dat lijkt wel vast te staan.

Op zoek naar de winter

Dat het de voorbije 10 dagen erg stil was op deze blog, had twee redenen. Ten eerste was er nooit enig uitzicht op winterweer van betekenis. Ten tweede: omdat diepwinterse toestanden bij ons eerder uitzondering dan regel zijn, had ik voor zekerheid gekozen en maanden geleden al een weekje midden-Zweden geboekt voor het hele gezin. Daar tekende de winter gelukkig wel nog present.

De hele duur van ons verblijf in Åmot, tussen 23 en 30 december, schommelde het kwik er tussen het vriespunt en -15°C. Een sneeuwdek van 90 cm en vrijwel dagelijks wat lichte sneeuwval, maakte het plaatje helemaal compleet. Een kleine foto-impressie:




90 cm sneeuw op en rond het vakantiehuis.



De ochtendzon verlicht de kerk van Åmot

De Bunges-kapel in een winters kader.

Het mooiste huis van het dorp. (Voor de liefhebbers: het staat te koop)

Met spijkerbanden is het heerlijk én veilig rijden over de besneeuwde Zweedse wegen.

Verwachting
Veel minder goed nieuws van het winterfront is er voor onze omgeving. De voorbije tien dagen kregen we te maken met een onvervalste westcirculatie: zeer zacht, somber en erg regenachtig weer. Daarin komt een klein beetje verandering, want het hogedrukgebied van de Azoren schuift wat op in onze richting. Daardoor wordt het droger, maar niet echt kouder. De atmosfeer komt wel tot rust boven onze hoofden, maar de aangevoerde luchtmassa is van oorsprong erg zacht en veel lage bewolking voorkomt nachtelijke uitstraling.

Morgennamiddag en morgenavond is het betrokken en valt er nog wat lichte regen of motregen, daarna lijkt het een week lang vrijwel droog te blijven, op nu en dan wat lichte motregen na. Dat op zich is al eens een verademing. Morgenmiddag ligt de temperatuur rond 7°C, tegen middernacht loopt het kwik verder op tot 9 à 10°C. Het front dat voor de lichte neerslag zorgt, is dus duidelijk een warmfront.

Donderdag bevinden we ons in de warme sector, met maxima rond 11°C. Ook vrijdag en zaterdag halen we nog maxima rond 10°C. Tijdens de nachten daalt het kwik nauwelijks enkele graden.
Na het weekend verandert er nauwelijks iets. Hoge luchtdruk blijft prominent aanwezig boven of iets ten zuiden van onze omgeving. Het blijft zacht en grijs, met veel lage bewolking en nu en dan wat lichte regen of motregen. De maxima dalen iets, tot gemiddeld een graad of 7. 's Nachts blijft het meestal enkele graden boven nul. Op het einde van de verwachtingsperiode is er een kleine kans (minder dan 25 procent) op wat lichte vorst tijdens de nacht of vroege ochtend, maar het begin van een winterse periode lijkt dat zeker nog niet te zijn.

Tot slot, en niet het minst belangrijk, mijn beste wensen voor het jaar 2013, hopelijk vol voorspoed en goede gezondheid. Eén ding staat vast: vroeg of laat brengt het weer voor iedereen wat wils, of u nu van zon, sneeuw, kou of warmte houdt. Gelukkig Nieuwjaar!