Plaatselijk koudste nacht van de voorbije twee jaar

De voorbije nacht was er één met grote verschillen. In het oosten van ons land was het helder en werd het koud: tot -6°C in Limburg en tot -11°C lokaal in de Ardennen. Op een aantal plaatsen was het daar zelfs de koudste nacht van de voorbije twee jaar, zoals weerman Ruben Weytjens meldde. In het westen bleef de lage bewolking de hele nacht hangen en daar vroor het niet eens, met minima rond +1  à +2°C. Daar zorgde diezelfde lage bewolking gisteren wel voor lage maxima, niet veel hoger dan 3°C. Ook dat was al een hele poos geleden.

De minima van de voorbije nacht: koud in het oosten, veel minder koud in het westen door de bewolking.

(Onderaan dit bericht meer nieuws over de schaatsmogelijkheden in Scandinavië)

De wat koudere periode is van korte duur. Gisteren was de stroming nog zwak oostelijk, zodat vrij koude landlucht werd aangevoerd. De brug van hoge luchtdruk die gisteren over ons land lag, is doorbroken en we komen onder de invloed van een depressiekern die vandaag van de Noorse kust afzakt naar de Duitse Bocht. De wind draait daardoor bij ons naar het noorden, maar paradoxaal genoeg voert die noordenwind zachtere zeelucht aan. Het is vandaag maandag de hele dag betrokken, met geleidelijk wat motregen of lichte regen. De maxima liggen in de regio van Gent rond 5°C, maar aan de kust halen ze 10°C. Vanavond valt er dan meer regen. In de omgeving van Gent is 5 tot 10 mm mogelijk.

De depressiekern trekt verder naar het zuiden en ligt morgenavond al boven Corsica, waar ze opvult. Woensdag zien we een imposante trog uitzakken boven de noordoostelijke Atlantische Oceaan, tot boven Spanje. Op grondniveau zien we dat vertaald in een omvangrijke depressiekern boven de Britse Eilanden. Voor bar winterweer in Europa moeten we dan naar IJsland, waar het in het binnenland donderdag en vrijdag niet veel warmer wordt dan -10 à -15°C bij een snijdende wind en vooral op donderdag ook vrij veel sneeuw.

Een trog zakt deze week uit tot boven Spanje, met aan de grond een depressiekern boven de Britse Eilanden. (bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de)

Bij ons zorgt de trog deze week voor wisselvallig weer met normale temperaturen voor begin december. Woensdag is het bewolkt maar meestal droog, bij minima rond 5°C en maxima rond 7°C. Donderdag is het zwaarbewolkt tot betrokken, met opnieuw vrij veel regen. De minima liggen dan rond 4°C en de maxima rond 6 à 7°C. Er staat vrij veel wind: in de regio Gent rond 5 Bft uit het zuiden. Die zuidenwind is wat bedrieglijk, want hij voert met een omwegje dus polaire lucht aan, vandaar ook de vrij lage temperaturen. Vrijdag is het wisselend bewolkt met buien, bij een nog altijd vrij krachtige zuidelijke wind en maxima rond 7°C. 's Ochtends kan het een graadje vriezen, bij voldoende opklaringen. Dat zal pas later duidelijk worden.

Volgend weekend vult de trog langzaam op. De kern van het lagedrukgebied komt dan ten zuiden van onze omgeving te liggen, waardoor de wind de zuidoostelijke tot oostelijke sector opzoekt. In het ensemble zien we dan de kans op nachtvorst opnieuw toenemen, tot rond 50 procent. De maxima liggen dan rond 5°C. Een winterse bui lijkt tot de mogelijkheden te behoren. Kortom: heel normaal decemberweer.

De ensemble-verwachting voor de minima en maxima in Drongen volgens de ECMWF-run van 301120 00utc. (bron: ecmwf)

Schaatsen in Scandinavië

In Scandinavië wordt inmiddels op meer en meer plaatsen geschaatst. Stijn Van De Velde, die in Oslo woont, is allicht de enige officiële Vlaamse schaatsgids in het hoge noorden. Hij heeft het voorbije weekend zijn eerste tochten gemaakt op de hoger gelegen meren rond de Noorse hoofdstad. Je kan Stijn trouwens volgen via de Facebookpagina van zijn outdoor-sportorganisatie Norvantur. 

Ook in de omgeving van de noordelijke Zweedse steden Piteå en Luleå wordt nu volop aan tochtschaatsen gedaan. Het ijs is er op de meeste plekken waar er wordt geschaatst 4 tot 10 cm dik. Schaatsen kan er dus alleen met veiligheidsuitrusting en onder begeleiding van ervaren gidsen. In midden-Zweden wordt er geschaatst op de wat hoger gelegen meren in het binnenland, tot op een paar honderd kilometer van Stockholm.

De komende dagen komt er weinig verandering in het weer in Scandinavië. Het blijft er ten noorden van de lijn Oslo-Stockholm op veel plaatsen vriezen, maar lokaal kan sneeuw de schaatsmogelijkheden wel verpesten. Dat is de eerstkomende dagen vooral het geval in het zuiden van Noorwegen en tegen het einde van de week ook in het midden en noorden van Zweden. Vanaf het weekend komt vooral Zweden terecht in een zachtere, zuidelijke stroming met dooiweer tot hoog in het noorden. Voor schaatsers hoeft dat niet noodzakelijk slecht te zijn: het dooiweer kan de sneeuw op het ijs weer doen verdwijnen. Na volgend weekend zou het in Scandinavië opnieuw kouder worden.

Kans op nachtvorst neemt toe

Het zijn geen fijne tijden voor natuurijsschaatsers. De Vereniging de Friesche Elf Steden liet weten dat er de komende maanden geen Elfstedentocht komt, ook niet als het streng vriest. Oorzaak is natuurlijk de corona-pandemie. Een aantal Nederlandse regio's liet ook al verstaan dat er geen toertochten zijn toegestaan de komende winter en de Alternatieve Elfstedentocht in Oostenrijk is van de kalender gehaald, om dezelfde reden. In Zweden zijn alle bijeenkomsten van meer dan 8 personen verboden, wat er in de praktijk op neer komt dat ook daar voorlopig geen tochten of wedstrijden kunnen worden georganiseerd.

Een beeld dat we de komende ochtenden wel meer zullen zien: mistbanken boven de akkers en weilanden (hier in Drongen).

Al dat weinig opbeurende nieuws houdt ons toch niet tegen om ook de komende wintermaanden de weerkaarten te bekijken en toch te hopen op wat schaatsmogelijkheden. Koud winterweer zit er nog niet meteen in, een periode met wat koudere nachten is vanaf het einde van de week wel mogelijk.

Vandaag zwaait, zoals zo vaak de voorbije tijd, bij ons een zuidelijke stroming de plak. Ze wordt in stand gehouden door een hogedrukgebied boven Centraal-Europa en een depressiekern ten noorden van Schotland. Het hogedrukgebied is voorlopig krachtig genoeg om actieve neerslagzones uit onze buurt weg te houden. Vandaag levert dat vrij zonnig weer op, bij maxima in het Gentse rond 10°C.

Vannacht hangt er vrij veel hoge sluierbewolking. Het koelt af tot 5 à 6°C. Morgen woensdag blijft de wind uit het zuiden waaien. Er hangt vrij veel bewolking, maar het blijft droog. De maxima liggen rond 9°C, iets boven de norm voor de tweede helft van november.

Donderdag verzwakt het Europese hogedrukgebied, waardoor een zwak, golvend koufront kan doordringen tot onze omgeving. Er hangt de hele dag veel bewolking en nu en dan valt er wat regen. Grote neerslaghoeveelheden worden er in de regio Gent niet verwacht: waarschijnlijk minder dan 1 mm. De wind waait zwak uit veranderlijke richting. De minima liggen 's ochtends rond 7°C, overdag komt daar nog een graad of 3 bij, met maxima dus rond 10°C.

Vrijdag ligt er een hogedrukkern boven de zuidelijke Noordzee (bron kaart: UK MetOffice)

Vrijdag ligt er een zwakke hogedrukkern (1026 hPa) boven de zuidelijke Noordzee. De wind draait daardoor naar de oostelijke sector. De luchtmassa is vochtig. 's Ochtends kan er dichte mist hangen, bij een minimumtemperatuur rond 7°C. Als de mist is opgetrokken, krijgen we nu en dan de zon te zien. Het kwik loopt overdag nauwelijks op, met maxima rond 8°C.

Het valt op dat de weermodellen voor zaterdag al flink uit elkaar lopen. In de run van deze ochtend laat het Europese ECMWF-model het hogedrukgebied opschuiven naar Scandinavië. De minima liggen volgens dit model zaterdag rond 4°C, de maxima rond 8°C. In de run van gisteravond liet het Europese model het vervolgens flink afkoelen begin volgende week, met 's nacht lichte vorst en overdag maxima iets boven het vriespunt. De run zat daarmee onderaan in het ensemble. De operationele run van deze ochtend voorziet een veel zachter scenario, waarbij er begin volgende week totaal geen sprake is van nachtvorst en de maxima richting 10°C. Deze berekening ligt dan weer helemaal bovenin in het ensemble.

Het ensemble voor Gent van gisteravond en daaronder dat van deze ochtend. Gisteren lag de hoofdberekening onderaan in het ensemble, deze ochten bovenaan. (bron: ecmwf)

Samengevat kunnen we stellen dat er zondag, maandag en dinsdag 25 tot 50 procent kans is op vorstdagen (een minimum onder het vriespunt), terwijl we meest kans maken op maxima rond 5°C. De kans op een ijsdag (maximum onder het vriespunt) is verwaarloosbaar klein. 

IJs in Zweden

Wat is de situatie in het hoge noorden? In Tavelsjö (Umeå, noord-Zweden) is het meer stilaan aan het dichtvriezen, wat later op het jaar dan gewoonlijk. Echt overtuigend is het nog niet. Morgen valt er natte sneeuw of regen bij licht positieve temperaturen. Vanaf donderdag duikt het kwik er opnieuw onder het vriespunt, met vrijdag voorlopig als koudste dag: minima rond -8°C en maxima rond -4°C. De dagen daarna blijft het er meest licht vriezen. De ijsvloer zal er dus aangroeien, maar van het uitzetten van de 16 kilometer lange ijsbaan is er voorlopig nog geen sprake.

In het zuiden van Zweden is het vandaag en morgen nog altijd uitzonderlijk zacht, met in Linköping bijvoorbeeld maxima rond 10°C en minima rond +7°C, vergelijkbaar dus met het weer bij ons. Vrijdag neemt het kwik er een duik en komt het voor langere tijd rond het vriespunt te liggen. Voorlopig onvoldoende om er voor schaatsijs te zorgen, maar het water in de meren kan er wel wat afkoelen.

Geen sneeuw, wel hoge waterstand

 Voorlopig is er nog niets dat er op wijst dat we winterweer krijgen in de Lage Landen. De aankondiging "Daar is de eerste sneeuw" voor komend weekend op de sociale media van een populaire nieuwswebsite was ronduit belachelijk en nergens op gestoeld. Veel meer dan een erg tijdelijke noordwestelijke stroming op donderdag zit er niet in. Daarna komen we aan de "foute" kant van een hogedrukgebied te liggen. We krijgen dan rustig weer, met min of meer normale temperaturen voor de tijd van het jaar.

Morgen zullen er aan onze kust ongetwijfeld nieuwe "strandkliffen" worden gevormd.

De komende dagen is het een Atlantische depressie die bij ons de plak zwaait. Momenteel bevinden we ons in de brede warme sector van dit lagedrukgebied met kern vlak ten noorden van Schotland. De maxima lopen op tot 14°C, wat hoog is voor deze tijd van het jaar. Vanavond bereikt een dubbel koufront onze kust, om vervolgens verder landinwaarts te trekken. De wind spant daarbij behoorlijk aan: tot 7 à 8 Bft op zee en tot 5 Bft in het binnenland. De buienactiviteit blijft al bij al beperkt. De minima liggen rond 10°C. Ondanks de passage van het koufront blijven we dus in een zachte luchtmassa vertoeven.

Hoogwater

Morgen donderdag staat er een vrij strakke noordwestelijke stroming. Aan zee merken ze dat vooral aan de waterstand. We bevinden ons nog in een springtijperiode en de noordwestenwind stuwt het zeewater nog eens extra op. Het hoogwater komt morgennamiddag rond 16 uur op ongeveer 555 cm TAW in Oostende. Dat is nipt onder de waarschuwingsdrempel van 560 cm TAW. In combinatie met een significante golfhoogte van 2 meter, zal dat ongetwijfeld fotogenieke beelden opleveren.

Het hoogwater komt morgen erg dicht tegen de waarschuwingsdrempel van 560 cm TAW (bron: mumm) 

In die noordwestelijke stroming trekt morgen rond of kort na de middag ook een occlusie mee, die plaatselijk wel enkele millimeters regen zal achterlaten. Met maxima rond 13°C blijft het erg zacht voor de tijd van het jaar. Er staat een groot deel van de dag nog vrij veel wind. Pas 's avonds neemt hij in kracht af, bij de passage van een mobiele wig. In deze wig kan het in de nacht van donderdag op vrijdag wat meer afkoelen, met minima die op het platteland dicht tegen het vriespunt liggen. 

Vrijdagmiddag ligt de kern van een hogedrukgebied boven Bretagne, met een uitloper over het zuiden van ons land. Deze kern trekt snel weg naar het oosten, waardoor een warmfront 's avonds onze omgeving kan bereiken. Na een vrij zonnige ochtend neemt de bewolking toe en 's avonds en 's nachts valt er wat regen. De maxima liggen vrijdag rond 8°C.

Zaterdag bevinden we ons opnieuw in de warme sector van een Atlantische depressie. Dat merken we aan de minima: die zijn 's ochtends in onze omgeving niet veel lager dan 8°C. Er hangt vrij veel bewolking, maar het blijft grotendeels droog. Bij maxima van 12°C in Vlaanderen en 7°C in de hoge Ardennen, kan er uiteraard geen sprake zijn van "de eerste sneeuw". 

Zaterdag bevinden we ons in de warme sector van een Atlantische depressie (bron kaart: UK MetOffice)

Op zondag zou dan het koufront een tijdje blijven treuzelen voor onze kust. Het is nog even afwachten wanneer het precies de oversteek zal maken. 

Na het weekend ziet het er naar uit dat we in een zuidwestelijke stroming terecht komen. Een hogedrukgebied boven de Alpen en de Balkan houdt de actiefste neerslaggebieden uit onze omgeving weg. Veel regen wordt er dus niet verwacht. De maxima liggen vanaf maandag meestal rond 10°C, de minima rond 5°C. 

Het hoge noorden

Scandinavië komt de komende dagen in iets koudere lucht terecht, met in het midden van Zweden vanaf vanavond regen die op veel plaatsen over gaat in sneeuw. In Tavelsjö in de omgeving van Umeå bijvoorbeeld begint de neerslag vandaag als regen, maar in de loop van de nacht daalt het kwik richting vriespunt en kan er behoorlijk wat sneeuw vallen. Morgen overdag blijft de temperatuur er dalen, richting -5°C. In de nacht van vrijdag op zaterdag zou het dan volledig uitklaren, waardoor de temperatuur boven het sneeuwdek er kan wegzakken tot -12 à -15°C. Een overtuigende winterinval is het nog niet, want de dagen erna komt de temperatuur er weer rond het vriespunt te liggen.

Nog meer naar het noorden, in Kiruna, was de sneeuw de voorbije dagen volledig weggesmolten. Daar wordt de komende dagen nauwelijks verse sneeuw verwacht, maar het kwik blijft er vanaf morgen weer permanent onder het vriespunt, wat toch wel wat schaatsmogelijkheden moet opleveren in die regio. Met een zak- op hoofdlamp bij de standaarduitrusting uiteraard, want zo stilaan komt de zon er ook overdag niet meer boven de horizon.

De eps-verwachting voor de temperatuur in Kiruna (bron: ecmwf).

In het zuiden van Zweden is er van de winter geen spoor. Linköping bijvoorbeeld verwacht vandaag maxima rond 14°C, wat haast ongezien hoog is voor deze tijd van het jaar. De komende dagen wordt het er wel minder zacht, maar van vorst van betekenis is er geen sprake.

Uitzonderlijk zacht in het hoge noorden

Een strakke zuidelijke stroming zorgt voor uitzonderlijk zacht weer. Niet alleen bij ons, maar ook in Scandinavië. In Kiruna, een stadje pal op de poolcirkel in Zweeds Lapland, is alle sneeuw alweer bijna weggesmolten. Alleen in het uiterste noorden van Zweden, in de grensregio met Noorwegen en Finland, wordt er geschaatst op natuurijs.

De webcam van Jukkasjärvi (noord-Zweden) toont alleen nog sneeuwresten, maar de ijskwaliteit op het meer is behoorlijk.

De vorige winters waren extreem zacht in Scandinavië, met gebrek aan sneeuw en ijs. Diverse bekende schaatstochten moesten er afgelast worden. Deze winter lijkt voorlopig op dezelfde ingeslagen weg verder te gaan. Een strakke zuidelijke stroming stuwt zachte luchtmassa's naar het hoge noorden. In Kiruna, op de poolcirkel, is alle sneeuw die er de vorige weken is gevallen alweer weggesmolten. Vandaag en morgen is het er tijdelijk weer wat kouder, met lichte vorst, maar tijdens het weekend klimt het kwik er opnieuw boven het vriespunt. Dat gaat gepaard met sneeuw, natte sneeuw en regen. Onvervalst kwakkelweer dus, volgens plaatselijke bewoners hoogst uitzonderlijk voor deze tijd van het jaar. De normale gemiddelde temperatuur voor november bedraagt er immers -8°C, met een gemiddeld minimum van -12°C en een gemiddeld maximum van -5°C. Die waarden halen ze er de komende dagen absoluut niet.

Typisch voor de voorbije winters en ook nu weer: een zuidzuidwestelijke stroming die lucht van subtropische oorsprong tot ver boven de poolcirkel blaast. Deze kaart is de verwachting voor volgende week woensdag. (bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de)

Of die zachte trend zich ook de rest van de winter zal doorzetten, is nog niet te zeggen. Om winter in Scandinavië te krijgen, moet het grootschalige luchtdrukpatroon op de schop. De vorige winters (en dus ook nu) was de stroming er haast steevast zuid tot zuidzuidwest. Bij een dergelijk patroon krijgen we zowel bij ons in de Benelux als in het hoge noorden erg zacht weer. Van zodra we wat meer naar een klassieke westcirculatie gaan, blijft het bij ons zacht, maar koelt het in Scandinavië wel af. Mogelijk gebeurt dat op het einde van de tiendaagse verwachtingsperiode.

Bij een westcirculatie komt vooral het noorden van Scandinavië in koudere lucht terecht. De kaart is het eps-gemiddelde van ecmwf voor 21 november. (bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de)

Problemen met kunstijs

Het zachte weer in Zweden zorgt niet alleen voor een tekort aan natuurijs. Zowel in Falun als in Sundsvall zijn er momenteel grote problemen met de openlucht-kunstijsbanen. De ijsmeesters slagen er voorlopig niet in om goed kunstijs te maken in de buitenlucht, waardoor deze banen voorlopig nog gesloten blijven. In Sundsvall zou het eerste weekend van december het Zweeds kampioenschap Afstanden (langebaan) worden georganiseerd, maar dat tornooi is van de kalender gehaald. Niet omwille van het probleem van gebrek aan ijs, dat tegen dan hopelijk opgelost is, maar omwille van de corona-pandemie. Dit wordt geen fantastische winter voor schaatsers.

Eerste vorst van het najaar, maar geen winterweer in het vooruitzicht

Gisteren noteerden we in Drongen de eerste vorstnacht van het najaar, met een minimum van -1,8°C. Ook de voorbije nacht vroor het hier licht in de thermometerhut: -0,7°C. De relatief koude nachten zijn geen lang leven beschoren. De komende dagen draait de stroming naar het zuiden en wordt er gevoelig zachtere lucht aangevoerd. Ook op de langere termijn zien we niet meteen vroeg winterweer opduiken.

Volop herfst, maar nog lang geen winter.

Oorzaak van de koude nachten was het heldere en windstille weer door een hogedrukgebied dat via onze omgeving naar het oosten trok. Ideale omstandigheden voor uitstraling, uiteraard. De komende dagen trekt de hogedrukkern nog verder naar het oosten, waardoor de wind bij ons naar het zuiden draait. In die zuidelijke stroming trekken vanaf zondag ook nog enkele oude storingen mee. De combinatie van de zachtere luchtmassa, windtoename en bewolking, zorgt ervoor dat de nachten dan een stuk zachter verlopen. Van vorst is dan geen sprake meer en ook de maxima zijn vanaf zondag uitzonderlijk hoog voor de tijd van het jaar: rond of iets boven 15°C. De oude fronten zijn nauwelijks nog actief, waardoor er weinig of geen regen valt.

Ook volgende week blijven we in een vrij zwakke zuidelijke stroming. Het hogedrukgebied dat nu nog boven ons ligt, komt dan boven het oosten van Europa terecht. Boven de noordelijke Atlantische Oceaan ligt de klassieke moederdepressie. De combinatie van deze twee systemen houdt de zuidelijke stroming in stand. De maxima liggen meestal tussen 12 en 15 graden, de minima rond 6°C. De kans op vorst in de thermometerhut is klein.

(lees verder onder het diagram)

Het eps voor Drongen (bron: ecmwf.org)

Recordzacht in Zweden

Het vroege winteroffensief in delen van Scandinavië (zie vorige bijdrage) is ook alweer grotendeels achter de rug. In het zuiden van Zweden is het zelfs recordwarm. Daar werd vandaag de hoogte novembertemperatuur ooit geëvenaard. In het dorpje Gladhammar (Kalmar) steeg het kwik tot 18,4°C. Dat is net even hoog als in Ugerup (Skåne) op 2 november 1968 (bron: SMHI). De Zweedse weerdienst vermoedt dat op een andere plek dit record wel verbroken zal zijn, maar nog niet alle waarnemingen zijn al binnengekomen.

In Tavelsjö (Umeå, noord-Zweden) wordt meestal in de eerste helft van november voor het eerst geschaatst op het meer. Dat zal deze keer niet het geval zijn. Vandaag lag het kwik er rond +10°C en ook de komende zeven dagen wordt daar geen vorst van betekenis verwacht. Zelfs in Kiruna in Lapland dooit het momenteel flink, maar daar zakt het kwik vanaf morgen wel weer onder het vriespunt.