Weerkaarten ogen winters

De verwachtingskaarten die voor de komende tien dagen uit de weermodellen komen gerold, zien er winters uit. Hoge luchtdruk ten noorden van onze omgeving en depressies ten zuiden van ons zorgen voor een oostelijke stroming. Dat is nog niet voldoende om ons meteen koud winterweer te bezorgen. Noord- en Oost-Europa hebben immers een zachte voorgeschiedenis de voorbije weken. Maar vorst en winterse neerslag beginnen toch meer en meer kans te maken de komende dagen. Gloort er in de verte wat natuurijs?

Een weerbeeld dat we al enkele winters niet meer zagen: weermodellen berekenen begin 2021 hoge luchtdruk boven IJsland en Scandinavië. (bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de)

Het is storm Bella die voor een ommekeer heeft gezorgd. Na de doortocht van het koufront van deze stormdepressie, is koudere polaire lucht naar onze omgeving gestroomd. In de hoge Ardennen heeft dit gezorgd voor een sneeuwdek van een 15-tal centimeter, toch wat minder dan de modellen hadden verwacht. Deze sneeuw blijft daar de komende tien dagen liggen en er kan zelfs nog wat sneeuw bijkomen.

In Vlaanderen blijft het voorlopig beperkt tot enkele winterse buien, met regen, stofhagel en mogelijk wat natte sneeuw. De minima lagen deze ochtend iets boven het vriespunt, de maxima vandaag rond 5 à 6°C.

Komende nacht bevinden we ons in de opvullende kern van lagedrukgebied Bella. Dat maakt de verwachting wat lastig, omdat de zwakke wind alle kanten uit zwabbert. Uiteindelijk kiest hij dan toch voor het noordwesten. Dat betekent dat enkele winterse Noordzeebuien het land op kunnen trekken. Onder brede opklaringen zakt het kwik tot dicht tegen of lokaal zelfs iets onder het vriespunt. Op die plekken kunnen er ook mistbanken ontstaan. 

De volgende dagen blijft dit kwakkelweer voortduren. De kern van de opvullende depressie verplaatst zich naar Denemarken, waardoor er bij ons een zwakke westelijke tot noordwestelijke stroming staat. Morgen en woensdag is het in westelijk Vlaanderen wisselend tot zwaarbewolkt met nu en dan een winterse bui. De minima liggen rond of iets onder het vriespunt, de maxima rond 5°C. 

Het Britse weermodel berekent op Oudejaarsavond een depressie vlak ten zuiden van ons (zie kaart). Volgens het Europese model blijft ze net ten noorden van ons land. (bron kaart: UK MetOffice)

Op donderdag, Oudejaarsavond, ligt er opnieuw een depressiekern in onze omgeving. De weermodellen twijfelen nog over de exacte positie. Het Britse UKMO-model houdt de kern vlak ten zuiden van onze omgeving, het Europese weermodel vlak te noorden. Dat betekent bij het ene model een wind van over land, bij het andere van over zee. Dat kan bij de neerslagzone het verschil betekenen tussen smeltende sneeuw of regen. Voorlopig lijkt regen de meeste kans te maken, bij maxima donderdag rond 4°C. De kans op sneeuw is volgens het Europese model in westelijk Vlaanderen beperkt tot 10 procent, maar helemaal uitgesloten is het dus niet.

Kouder vanaf Nieuwjaar

Ook op vrijdag, Nieuwjaarsdag, ligt deze kern nog in onze omgeving en is de verwachting relatief onzeker. In de nacht van oud op nieuw liggen de minima in de regio Gent rond het vriespunt, de maxima rond +3°C. Er kan ook wat winterse neerslag vallen.

De eps-verwachting voor de minima en maxima in de regio Gent (bron: ecmwf.org)

Vanaf zondag kiest de wind dan duidelijker voor de oostelijke sector. De kans op lichte tot matige vorst tijdens de nachten in de omgeving van Gent is vanaf zondag volgens het ensemble van het Europese weermodel 80 procent. Het gemiddelde van de berekening voor de maxima ligt rond +2°C, met een kleine kans op ijsdagen. Sommige leden van het ensemble berekenen ook wat sneeuw en dat zou dan kunnen zorgen voor koude nachten, met uitschieters in de berekeningen van de minimumtemperatuur tot -10°C. De kans dat deze uitschieters ook werkelijkheid worden, is erg klein maar niet onbestaande. 

De hoofdberekening van het Europese model verwacht op woensdag 6 januari een sneeuwdek, met 's nachts bijna -10°C in de Kempen. De meeste andere berekeningen van het ensemble zijn minder koud, met lichte vorst.

Voor natuurijsfanaten gloort er dus een klein beetje hoop aan de horizon. Het zou wel bijzonder cynisch zijn als nét deze winter, met alle coronabeperkingen, er schaatsijs zou liggen. Maar voor alle duidelijkheid: zo ver is het dus nog niet. Afwachten hoe de kaarten de komende tijd evolueren.

Pakken sneeuw voor de Ardennen

De weerkaarten tonen voor de komende tien dagen een patroon dat er op het eerste zicht behoorlijk winters uitziet. Het wordt ook wel vrij koud en soms guur met ook in Vlaanderen kans op wat sneeuwvlokken en hier en daar zelfs een tijdelijk sneeuwdekje, maar écht diepwinters weer blijft voorlopig nog uit in het laagland. Dat komt deels door een foute voorgeschiedenis, maar deels zien we hier ook de gevolgen van de klimaatopwarming aan het werk. 

De Ardense toppen kregen op de valreep een onvervalste witte Kerst, met bijna 10 cm sneeuw. (foto: webcam KMI)

De komende dagen zien we de polaire straalstroom ten zuiden van ons land liggen. In de vorige eeuw kon je er dan in december vrijwel zeker van zijn dat we onvervalst winterweer kregen in Vlaanderen. De voorbije jaren zijn de poolstreken zo sterk opgewarmd, dat de polaire luchtmassa's die in de laatste maand van het jaar afzakken naar de Lage Landen, geen garantie meer zijn voor winterse perikelen. Grote delen van de Noordelijke IJszee, zoals de Groenlandzee, Barentszee en de Karazee, vriezen nu veel later dicht dan pakweg 30 jaar geleden en boven een open zee kan de luchtmassa veel minder sterk afkoelen dan boven ijs. Dat valt vooral in Scandinavië op, waar het de voorbije weken ongewoon zacht was voor de tijd van het jaar. Zo beleven ze aan de Höga Kusten in midden-Zweden momenteel een groene kerst, wat daar ongezien is. Als Scandinavische winterkou uitblijft, kan die kou ook niet met een noordelijke wind uitstromen tot bij ons.

Vandaag (Kerstdag) zijn we terecht gekomen in een noordelijke stroming, op de noordoostelijke flank van het Azorenhoog, dat tijdelijk een wig heeft uitgebouwd richting Noorwegen. In die stroming trekken winterse buien over de westelijke helft van ons land en sneeuwbuien over de hoge Ardennen, waar inmiddels een sneeuwdek ligt van een tiental centimeter.

In Vlaanderen geen witte Kerst, maar wel mooie buienluchten in de polaire luchtmassa.

Morgen zaterdag krijgen we een overgangsdag. De wig van het Azorgenhoog is verdwenen en we komen binnen de invloedsfeer van een diepe depressiekern nabij IJsland. Een zwak warmfront trekt over ons land en zorgt nu en dan voor wat regen in het laagland en verse sneeuw over de Ardense hoogtes. 's Avonds volgt dan een - eveneens zwak - koufront. De minima liggen morgenochtend in de omgeving van Gent iets boven het vriespunt, de maxima rond 6°C. Op de hoogste Ardense toppen blijft het morgen overdag licht vriezen. 

In de nacht van zaterdag op zondag zakt de depressiekern af van IJsland naar Schotland, waardoor we vol in het windveld terecht komen. Op volle zee steekt er 's nachts een zware zuidwesterstorm (10 Bft) op, die ook zondagochtend nog te keer gaat. Langs de kust waait het stormachtig (8 Bft) en in de regio Gent krachtig tot hard (6 à 7 Bft). Windstoten kunnen uithalen tot 115 km/u op volle zee, 100 km/u aan de kust en 95 km/u in het binnenland. De wind voert tijdelijk ook zachtere zeelucht aan, zodat het kwik 's nachts oploopt tot 8°C. Dat zijn meteen ook de maxima voor zondag. In de loop van zondag begint de temperatuur opnieuw te dalen, als we in de namiddag achter het koufront van de depressie terecht komen.

Er wordt daarbij zondag ook flink wat neerslag verwacht: tussen de 15 à 20 mm in de regio van Gent. Ook elders in Vlaanderen kunnen we die hoeveelheden halen. In Vlaanderen valt alle neerslag als regen, in een groot deel van de Ardennen als natte sneeuw en op de hoogste toppen van de Ardennen als droge sneeuw. Daar kan het sneeuwdek aandikken tot 20 cm of meer. In combinatie met de harde wind zal de sneeuwval daar ongetwijfeld voor overlast zorgen.

Zondag tussen 12 en 18 uur utc verwacht het Europese weermodel tot 12 mm neerslag op 6 uur tijd. 

Later op zondag en maandag komen we in de kern van de depressie terecht, waardoor de wind luwt. Een occlusie zorgt opnieuw voor neerslag: regen en smeltende sneeuw in Vlaanderen, sneeuw over de Ardense hoogtes. Bij voldoende intense neerslag kan zich zelfs in Vlaanderen een tijdelijk sneeuwdekje vormen. De temperatuur ligt maandagochtend in Vlaanderen rond +3°C, maar tijdens intense buien kan het kwik overdag tot dicht tegen het vriespunt dalen, ook in het laagland. Tussen de buien door ligt het kwik overdag in Vlaanderen rond 5°C.

Dinsdag komt in deze situatie weinig verandering. De kern van de depressie ligt vlak in onze buurt, waardoor de exacte windrichting nog moeilijk in te schatten is. De meeste buien vallen aan de kust en in de Ardennen. In westelijk Vlaanderen vallen er overwegend regenbuien, in het centrum is er smeltende sneeuw mogelijk en in de hoge Ardennen valt er droge sneeuw. De minima liggen in Vlaanderen rond het vriespunt, in de Ardennen iets eronder. De maxima variëren tussen +5°C in Vlaanderen en -1°C in de Hoge Venen. Het sneeuwdek kan op de hoogste toppen aangroeien tot 30 cm of meer.

Dit sneeuwdek berekent het Europese weermodel nu voor 1 januari. Niet letterlijk te nemen, maar het toont wel de mogelijkheden aan.

Na dinsdag blijft een trog uitgezakt liggen boven West-Europa, met zoals gezegd de straalstroom ten zuiden van ons land. Er komt weinig verandering in het weerbeeld. De minima liggen in de regio Gent rond het vriespunt, de maxima rond 3 à 4°C. In Vlaanderen vallen er winterse buien, een tijdelijk sneeuwdek is mogelijk. In de Ardennen blijven er sneeuwbuien vallen. Het stromingspatroon boven de noordelijke Atlantische Oceaan lijkt geblokkeerd te blijven, zodat het vrij koude weertype tot en met volgend weekend blijft aanhouden. Of de kou zal verstrengen, zal later nog moeten blijken.

Polaire lucht lost extreem zachte Azorenlucht af

 Wie vanochtend al vroeg uit de veren was, heeft het ongetwijfeld gemerkt: het voelde uitzonderlijk warm aan voor een winterochtend. Om 05.30 uur wees de thermometer in Drongen maar liefst 13,7°C aan. Vaak zijn zelfs de ochtenden in juli en augustus kouder. Dat betekent niet dat het vandaag overdag nog veel zachter wordt. De invloed van de zon is eind december minimaal. De temperatuur valt of staat dan met de luchtmassa die wordt aangevoerd, onafhankelijk of het dag dan wel nacht is. Deze ochtend kwam die luchtmassa in sneltreinvaart van de subtropische Azoren naar onze omgeving.

De analysekaart van de voorbije nacht: extreem zacht in de warme sector van een frontaal systeem. (bron kaart: UK MetOffice)

De komende dagen zien we een kentering, van veel te zacht weer voor de tijd van het jaar naar iets kouder weer dan normaal. Op de Ardense hoogtes komt die ommekeer perfect getimed. Op de kerstavond zal de regen daar overgaan in sneeuw en krijgen ze zowaar nog een witte Kerst. De dagen daarna komt er op de hoogste gebieden een sneeuwdek te liggen. 

Wat ligt nu aan de oorzaak van die kentering? Vandaag ligt er een complexe depressie boven de noordoostelijke Atlantische Oceaan, met grondkernen nabij Scandinavië en ten zuidwesten van Ierland. Samen zorgen ze ervoor dat de zachte lucht uit het Azorengebied met een strakke zuidzuidwestelijke stroming kan doordringen tot onze regio. De depressiekern ten zuidwesten van Ierland diept zich verder uit, wordt de hoofddepressie en trekt naar het noordoosten. Morgenmiddag ligt ze voor de ingang van het Kanaal. 

In de nacht van woensdag op donderdag ligt een depressiekern vlak ten zuiden van onze omgeving. De wind draait van het zuiden naar het noordwesten en het wordt gevoelig kouder. (kaart: UK MetOffice)

In de nacht van morgen op donderdag (kerstavond) ligt de depressiekern opvullend vlak ten zuiden van ons land. Het Azorenhoog bouwt tegelijk een wig uit richting IJsland, waardoor de weg van de zachte luchtmassa's wordt afgesneden. De maritiem subtropische lucht maakt vanaf dan plaats voor maritiem polaire lucht. De wind draait bij ons naar het noordwesten en de bovenluchten beginnen af te koelen. De maxima liggen woensdagnamiddag in de regio Gent nog rond 13°, maar dan begint de temperatuur gevoelig te dalen. De temperatuur ligt donderdagmiddag in de regio Gent nog rond 6°C, donderdagavond rond 3°C. Als er nog een bui valt, kan die ook in Vlaanderen in de kerstnacht een winters karakter krijgen. In de hoge Ardennen vallen er meer buien en dat worden geleidelijk sneeuwbuien, die er een sneeuwdekje doen ontstaan van enkele centimeter. 

Op Kerstdag staat er in de regio Gent een matige noordwestelijke tot noordelijke wind. 's Ochtends is grondvorst mogelijk. Meer naar het oosten vriest het ook licht in de thermometerhut. Er kan overdag een lokaal buitje vallen met regen en misschien ook enkele kletsnatte vlokken, bij maxima rond 5°C. Kans op een sneeuwdek in Vlaanderen is er niet.

De ensemble-verwachting voor de minima en maxima in Drongen. (bron: ecmwf.org)

Tweede kerstdag start droog, maar in de loop van de dag spant de wind aan en 's avonds begint het te regenen (zoals de weerkaarten er nu bijliggen). Dat is de voorbode voor een kletsnatte zondag, met in onze regio maxima rond 7°C. Op de hoogste toppen van de Ardennen blijft het kwik rond de 0°C hangen en daar wordt een pak sneeuw verwacht, hoewel het met die temperatuur toch wel een randgeval is. Enige voorzichtigheid is hier dus zeker nog aan de orde. 

De laatste dagen van 2020 zien we boven Noord- en West-Europa een uitgezakte complexe depressie. Die zorgt voor wisselvallig en vrij koud weer, met maxima rond 5°C en minima rond het vriespunt. Boven Oost-Europa wordt erg zachte lucht naar het noorden gestuwd. Als de wind bij ons naar het oosten zou draaien, wordt er  dus niet meteen koude lucht aangevoerd. Ook boven Scandinavië blijft het onveranderd zacht voor de tijd van het jaar. 

De temperatuuranomalie op 850 hPa voor volgende woensdag: kouder dan normaal bij ons en boven de Oceaan, maar zachter dan normaal boven Scandinavië en Oost-Europa. Vanaf die richting hoeven we dus voorlopig niet op winterweer te rekenen. (kaart: ecmwf via wetternzentrale.de)

Kort samengevat: het extreem zachte weer in onze omgeving maakt plaats voor een kouder weertype, maar diepwinters weer hoort de komende tien dagen nog niet tot de mogelijkheden. Wie sneeuw wil zien, kan naar de hoge Ardennen trekken, al is het niet uitgesloten dat er vanaf kerstavond ook in Vlaanderen al eens een natte vlok valt.

Onstuimige kerstweek op komst

Het ziet er meer en meer naar uit dat de eerste week van de kerstvakantie behoorlijk onstuimig zal verlopen. Atlantische depressies varen vanaf maandag een vrij zuidelijke koers. Dan komt er bij momenten een stormachtige wind te staan op zee. Zoals de weerkaarten er nu voor staan, ligt er ook op kerstavond een lagedrukgebied boven de Noordzee. Het is nog te vroeg om details mee te geven, maar dat er op 24 december een grote kans is op winderig weer, is wel duidelijk. Toevallig is het op kerstavond gelukkig doodtij, zodat we ons over hoge waterstanden aan de kust niet al te veel zorgen hoeven te maken rond de kerstdagen.

Volgende week staat er aan zee vaak veel wind.

Vandaag vrijdag 18 december staat er in onze omgeving nog een krachtige zuidwestelijke stroming. We liggen op de westelijke flank van een hogedrukgebied met kern boven de Balkan. Boven de Atlantische Oceaan ligt de klassieke moederdepressie. Tussen beide systemen wordt zachte, maritiem subtropische zeelucht aangevoerd. Vandaag is de hoge luchtdruk nog sterk genoeg om regenzones uit onze buurt te houden. In de regio van Gent is het wisselend bewolkt en droog, bij maxima rond 9°C. Komende nacht koelt het nauwelijks af, met minima rond 7°C.

Morgen zaterdag 19 december trekt het hogedrukgebied zich wat terug naar het oosten, waardoor een koufront tot onze omgeving kan doordringen. De regen bereikt nog voor de middag de kust, rond de middag de regio Gent, maar veel neerslag wordt er niet verwacht. Stel je niet te veel voor bij de naam "koufront", want op waarnemingshoogte wordt het zelfs een fractie zachter dan vandaag, met maxima rond 10°C. 

Zondag 20 december bevinden we ons in de licht onstabiele luchtmassa achter het front. De matige zuidwestenwind voert nog altijd zachte lucht aan, met een ochtendtemperatuur van 7°C en maxima rond 10°C. De zon laat zich geregeld zien en de kans op een buitje is klein. 

Maandag stroomt er extreem zachte subtropische lucht naar onze omgeving, met maxima rond 14°C. (bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de)

Maandag 21 december ligt er een depressiekern boven Engeland en de zuidelijke Noordzee. Op volle zee spant de wind aan tot stormachtig (8 Bft) uit het zuidwesten, langs de kust tot hard (7 Bft). Ook in het binnenland waait het flink, met 5 à 6 Bft uit het zuidzuidwesten en rukwinden tot 75 km/u. Bij dat alles moeten we een flinke sloot regenwater verwerken: 5 tot 10 mm regen lijkt mogelijk. De aangevoerde subtropische lucht is extreem zacht: de maxima rond 13 à 14°C zijn uitzonderlijk voor de tweede helft van december.

Dinsdag 22 december blijft de occlusie van de depressie over onze omgeving golven. Er hangt de hele dag veel bewolking en er valt opnieuw veel regen, al is dat met een golvend front op zo'n termijn altijd afwachten. Het Europese weermodel voorziet voor dinsdag in Vlaanderen tot 20 mm, maar een kleine verschuiving van het front kan grote gevolgen hebben. Nog altijd is het uitzonderlijk zacht, met maxima rond 14°C.

Woensdagochtend 23 december is het extreem zacht, met een temperatuur bij zonsopkomst rond 13°C. In de loop van de dag komt dan, met een stormachtige zuidwestenwind op zee, een koudere, maritiem polaire luchtmassa binnenwaaien. De temperatuur daalt in de loop van de dag van 13° naar 7°C. Dat gaat gepaard met enkele stevige buien. Het golvende front zorgt er wel voor dat de temperatuursverwachting onzeker is op dinsdag en woensdag, omdat het de scheiding vormt tussen extreem zachte en wat minder zachte lucht.

Donderdag neemt polaire lucht de plaats in van de subtropische lucht.

Donderdag, kerstavond 24 december, zorgt een Noordzeedepressie voor winderig en wisselvallig weer. De hoofdberekening van het Europese weermodel komt met een stormachtige noordenwind boven zee, maar dat blijft op die termijn natuurlijk nog even afwachten. Het extreem zachte weer lijkt wel achter de rug, met minima rond 4°C en maxima rond 8°C. Dat is wel nog altijd boven de norm voor eind december.

Ook op kerstdag en de dagen daarna blijven Atlantische depressies de plak zwaaien. Er is wel een verschil met het weer van deze week: een hogedrukrug van de Azoren tot Groenland snijdt de weg van zachte luchtmassa's naar onze omgeving af. Het blijft wisselvallig met maxima rond 6°C en minima meestal iets boven het vriespunt. Er is voorlopig een kleine kans op wat nachtvorst en wat winterse neerslag.

In die tweede helft van volgende week lijkt de extreem zachte luchtmassa trouwens richting Groenland gestuwd te worden. Dat kan gunstig zijn voor meer winterse ontwikkelingen op de lange termijn bij ons en in Noord- en Oost-Europa. Afwachten maar.

De ensembleverwachting voor de temperatuur in Drongen: merk op dat de onzekerheid op dinsdag en woensdag groter is dan op donderdag en vrijdag. (bron: ecmwf.org)

Europees model berekent mogelijk koude start voor januari

Ik ben niet zo'n grote fan van de "extended range"-verwachtingen van de weermodellen, zeg maar de maandverwachtingen. Maar nu wil ik de jongste maandverwachting van het Europese ECMWF-model toch even tonen. Ze berekent voor de eerste week van 2021 duidelijk te koud weer voor de tijd van het jaar en dat is iets wat tegenwoordig nog maar zelden gebeurt. Daarom alleen al loont het de moeite om eens te kijken wat er uiteindelijk van in huis zal komen.

Bron: ecmwf.org

Hoe komt zo'n maandverwachting eigenlijk tot stand? Dat is eenvoudig. Twee keer per week laat het Europese weercentrum de 51 leden van haar ensemblemodel, dat ze ook gebruikt voor de "gewone" verwachting, 4 weken lang doorrekenen in plaats van 14 dagen. Het resultaat zijn dus 51 weersverwachtingen voor een periode van 4 weken. Daarvan wordt een gemiddelde gemaakt, bijvoorbeeld voor de temperatuur. Dat gemiddelde wordt vergeleken met de normale temperatuur van de voorbije 20 jaar voor die periode.

Voor de periode van 4 januari tot 11 januari 2021 berekent het maandmodel voor de temperatuur in grote delen van Europa een afwijking van 1 tot 3 graden onder de norm van 1999-2019. Voor de regio Gent is dat 3 graden onder de norm. Zoals altijd bij een gemiddelde: een deel van de 51 verwachtingen zijn nog een stuk kouder, een aantal andere berekenen te zacht weer. Voor Gent bijvoorbeeld berekent het koudste lid voor deze periode een temperatuursafwijking van 12 graden onder de norm, de zachtste een afwijking van 7 graden boven de norm. 80 procent van de leden liggen onder het gemiddelde, 20 procent erboven. Zekerheid biedt deze verwachting dus allerminst.

Bron: ecmwf.org

Als we kijken naar de kaart van de luchtdruk op zeeniveau, zien we meteen de oorzaak van de koude verwachting: berekende hoge luchtdruk ten noorden van onze omgeving, waardoor koude en droge landlucht wordt aangevoerd. Dat zien we ook terug in de neerslagkaart: er wordt gemiddeld minder neerslag verwacht dan normaal.

In deze zachte tijden toch iets om met wat belangstelling naar uit te kijken.

Bron: ecmwf.org

Waar ligt er natuurijs in de aanloop naar Kerst?

De winter geeft nog altijd niet thuis in grote delen van West- en Noord-Europa. In Scandinavië wordt er her en der wel geschaatst, maar op veel plaatsen ligt de ijsvorming achter op schema. Op de welbekende schaatslocatie Falun in het midden van Zweden, ligt er nauwelijks ijs op de grotere meren. Ook in Tavelsjö, een stuk meer naar het noorden, kan de ijsbaan op het meer nog altijd niet uitgezet worden. Een deel van het meer ligt zelfs nog open, en dat is buitengewoon uitzonderlijk voor de tijd van het jaar. Veel beterschap is er nog niet meteen op komst, mogelijk wordt het wat kouder richting Kerstdagen.

Exact een jaar geleden lag er mooi schaatsijs op het Fjärden-meer in de omgeving van Gävle. Dit jaar is dit helaas niet het geval.

Aan de basis van het zachte weer in het grootste deel van Europa, liggen een depressie op de noordelijke Atlantische Oceaan en een hogedrukgebied boven het zuidwesten van Rusland. Tussen beide systemen wordt er zachte lucht naar het noorden gestuwd. Alleen het uiterste noorden van Scandinavië ontsnapt aan die zachtste lucht, maar ook daar is het niet echt koud voor de tijd van het jaar.

Tot en met het weekend komt er nauwelijks verandering in deze situatie. Het hogedrukgebied verplaatst zich wel wat meer naar het westen, tot over de Balkan. Daardoor wordt de stroming nog iets strakker zuidelijk bij ons en kan de zachte lucht nog wat verder doordringen naar het noorden. 

Zachte lucht dringt komend weekend door tot ver naar het noorden (bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de)

Op de wat langere termijn, begin volgende week, laten zowel het Europese als het Amerikaanse model een hogedrukblokkade ontstaan ten zuiden van Groenland. Dat zou betekenen dat de stroming bij ons wat meer westelijk tot noordelijk zou worden, met dus wat kouder weer. Afwachten of die trend zich de komende dagen doorzet.

Begin volgende week stroomt er mogelijk iets koudere lucht naar onze omgeving (kaart: ensemblegemiddelde ecmwf via wetterzentrale.de)

Schaatsmogelijkheden in het noorden

Wat betekent deze situatie concreet voor de schaatsmogelijkheden in het hoge noorden(*)?

Ten zuiden van de lijn Oslo-Stockholm zijn en blijven de schaatsmogelijkheden uiterst beperkt. In het vlakke zuiden van Zweden ligt er geen ijs, op de wat hoger gelegen meren in het Noors-Zweedse grensgebied kan er hier en daar wel geschaatst worden onder leiding van een gids.

Ook in de regio Gävle en Falun zijn er momenteel weinig of geen schaatsmogelijkheden. Geschaatst wordt er hier en daar wel op de hoger gelegen meren in de buurt van het wintersportoord Åre (Jämtland) en in de meest noordelijke landschappen, in de buurt van de poolcirkel. In die omgeving is het natuurlijk wel erg donker momenteel.

Voor zover mij bekend, zijn er nog geen grote permanent geveegde ijsbanen uitgezet in Zweden, hier en daar wel al een kleiner baantje.

De eerste week van de Kerstvakantie lijkt in midden- en noord-Zweden wel wat kouder weer te gaan opleveren.

De eps-verwachting van de minima en maxima voor Tavelsjö (Umeå), in het noorden van Zweden (bron: ecmwf). In de kerstvakanttie wordt het er mogelijk een stuk kouder.

(*) Hou er rekening mee dat het reizen naar Scandinavië (en elders) sterk afgeraden wordt omwille van de COVID19-pandemie.

Zachter weer loert om de hoek in heel Europa

Het gaat niet meteen de goede kant op voor wie uitkijkt naar natuurijs. Nu hebben we nog een iet of wat koudere periode met al eens een nachtje lichte vorst en maxima onder de 5 graden, maar het ziet er naar uit dat er op wat langere termijn zachte luchtmassa zich vanuit het zuiden opnieuw een weg banen naar onze omgeving. Die zachte luchtmassa's zouden zelfs doordringen tot Oost-Europa en (zoals zo vaak de voorbije winters) tot diep in Scandinavië.

Veel meer dan wat grijs, kil weer leverde de winter tot nu toe niet op.

De trog met wat koudere bovenluchten boven West-Europa, raakt stilaan opgevuld. Deze trog zorgde in de Alpen voor een indrukwekkend pak sneeuw. Ook in onze Ardennen viel er sneeuw, al was het toch beduidend minder dan de weermodellen eerst hadden verwacht, omdat de neerslagzone wat meer naar oosten bleef haperen.

Er viel wel wat sneeuw op de Hoge Venen, maar absoluut geen langlauf-hoeveelheden. (bron: snowcam Mont Rigi KMI)

Lagen de lagedrukgebieden de voorbije dagen nog in onze omgeving, dan nemen ze binnenkort weer meer hun vertrouwde plek in op de Atlantische Oceaan. Komend weekend ligt er nog een secundaire depressiekern nabij ons land, waardoor de wind mogelijk nog wat aflandig blijft, maar na het weekend zien we de moederdepressie weer in al haar glorie pronken nabij IJsland. We komen dan in een zuidwestelijke stroming terecht, met aanvoer van zachte zeelucht en als gevolg maxima die vanaf maandag weer vlotjes tot 10°C en meer halen. Van lichte nachtvorst is al vanaf het weekend geen sprake meer. Geregeld passeren er regenzones en ook de wind neemt weer in kracht toe.

Vorst in Scandinavië

Opnieuw deelt ook Scandinavië in de brokken. In de omgeving van Umeå (natuurijsbaan Tavelsjö, iets onder de poolcirkel) is het echt kwakkelweer. De temperatuur ligt er dag en nacht rond het vriespunt en dat is uiteraard niet bevorderlijk voor de ijsvloer. Van vrijdag tot en met maandag wordt het er tijdelijk kouder, met matige vorst, maar daarna lijkt zich ook daar de trend naar verzachting door te zetten, met opnieuw kwakkelweer tot gevolg.

Deze kaart toont de afwijking ten opzichte van de normaal van de temperatuur van de luchtmassa op ongeveer 1500 meter hoogte. In heel Europa is het zachter dan normaal. (bron: ecmwf via wetterzentrale.de)

Eenzelfde weerbeeld zien we ook enkele honderden kilometers naar het zuiden, in de omgeving van Sundsvall en Östersund: temperaturen rond of iets onder het vriespunt, nu en dan wat winterse neerslag, maar absoluut geen diepvrieskou.

Nog wat verder naar het zuiden, bijvoorbeeld Munkfors in Värmland, zien we de temperatuur constant iets boven het vriespunt liggen. Normaal gezien is dit rond deze tijd van het jaar vaak een uitstekende schaatsregio, maar ook nu weer laat de winter het daar afweten. De eerstkomende tien dagen is daar van serieuze vorst absoluut geen sprake.

Voorlopig ziet het er naar uit dat de schaatsmogelijkheden in Scandinavië, net als vorig jaar, erg ver naar het noorden gezocht moeten worden.

Nordic Skating in Åre, Jämtland

Alweer een schitterend verslag van een nordic skating-activiteit, deze keer vanuit Åre, het bekende wintersportoord in Jämtland, Zweden. Het filmpje is gemaakt op 4 december 2020 door Emilie Boss. Ook zij benadrukt het belang van de veiligheidsuitrusting.

Het volledig youtube-kanaal van Emilie kan je hier bekijken.

Eerste sneeuw van betekenis voor de Ardennen

De komende dagen wordt het vrij koud, maar van winterweer is in het westen van ons land geen sprake. De Ardennen mogen zich wel opmaken voor een sneeuwdek, dat vooral op de hogere toppen meerdere dagen zal blijven liggen. Op een aantal hoog gelegen plaatsen blijft het kwik daar vanaf zondagavond voor meerdere dagen onder het vriespunt.

Zo zag Drongen er 10 jaar geleden uit, op 4 december. Dergelijke taferelen hoeven we niet meteen te verwachten.

Het is vooral uitkijken naar een neerslaggebied dat in de nacht van morgen op maandag komt opzetten vanuit het oosten. Het is verbonden aan een ondiepe lagedrukgebied waarvan de kern boven Frankrijk ligt. De wind waait daardoor zondag en de nacht van zondag op maandag uit de oostelijke sector. Het neerslaggebied draait in over de Ardennen en het oosten van ons land. Op 850 hPa (ongeveer 1500 meter hoogte) ligt de temperatuur zondagnacht rond -2 à -3°C. Bij een aflandige wind is dat voldoende om de neerslag in de Ardennen als sneeuw te doen vallen. Tijdens de passage van het neerslaggebied koelen de bovenluchten zelfs nog iets verder af, tot -4°C. Het nulgradenvlak zakt in de Ardennen tot rond 500 meter. Op de hoogste toppen blijft de sneeuw dus probleemloos liggen, in de valleien kan er een nat sneeuwdek ontstaan.

De ensembleverwachting van de temperatuur voor Mont Rigi (hoge Ardennen). Bron: ecmwf.

Hoe ver de sneeuwval zich naar het westen zal uitbreiden, is om meerdere redenen moeilijk in te schatten. Eerst en vooral is er de neerslag zone zelf. Die komt van het oosten ons land binnengedreven. Het actiefste deel ligt boven de Ardennen en trekt dan vermoedelijk naar het noordwesten weg, vooral over Nederland. Het westelijk deel van Vlaanderen blijft waarschijnlijk grotendeels buiten schot. Althans volgens de berekening van het Europese weermodel van deze ochtend. Uiteraard moet deze situatie nog op de voet gevolgd worden. De neerslag boven Nederland zou trouwens als regen vallen. Alleen Nederlands Limburg en het Nederlands-Duitse grensgebied lijkt kans te maken op natte sneeuw, maar ook dat blijft afwachten tot het laatste moment.

De neerslagverwachting van ecmwf voor maandagochtend.

Het koudere weer van de komende dagen hebben we te danken aan een trog met koude bovenluchten die is uitgezakt over West-Europa. In die trog bevinden zich aan de grond diverse lagedrukkerntjes, zoals dus de kern die zondagnacht zorgt voor de Ardense sneeuw. Maandag en dinsdag diept zich een kerntje uit boven de Noordzee, waardoor de wind in het westen van ons land weer vanover zee gaat waaien. Dat betekent uiteraard dat echt winterweer voorlopig geen kans maakt in onze contreien. Morgenochtend is in de regio Gent een graadje vorst mogelijk, de maxima liggen rond een graad of 4. Bij voldoende opklaringen daalt het kwik in de nacht van zondag op maandag ook tot rond of iets onder het vriespunt. Maandag valt er dan wat regen, bij maxima rond 6 graden.

Volgens de hoofdberekening van het Europese weermodel zorgt een depressiekern vrijdag voor een oostelijke wind en een nipte ijsdag in de regio Gent. Deze berekening krijgt weinig steun in het ensemble (zie hieronder). Bron kaart: ecmwf via wetterzentrale.de.

Dinsdag en woensdag is het overwegend droog, bij minima rond het vriespunt en maxima rond 5°C. Het tweede deel van de week zouden er opnieuw enkele lagedrukkernen boven of ten zuiden van onze omgeving liggen. De temperatuur blijft normaal tot iets te laag voor begin december, met minima rond het vriespunt en maxima 4 à 5°C. De operationele berekening van het Europese model kiest deze ochtend voor een koude variant vanaf vrijdag, met 's nachts lichte vorst en overdag temperaturen rond het vriespunt en vrijdag zelfs een nipte ijsdag in het Gentse. De leden van het ensemble zien deze koude oplossing niet zitten en liggen vrijwel allemaal een stuk hoger, met minima gemiddeld rond +3°C en maxima rond +6°C.

De hoofdberekening van het Europese model (blauwe lijn) komt met koud weer in Gent voor vrijdag, maar krijgt weinig of geen steun van de andere berekeningen. (bron: ecmwf).

Schaatsen in Noorwegen

Ik schrijf hier vaak over schaatsen in Zweden, omdat ik daar nu eenmaal zelf een huis heb. Maar ook in Noorwegen is het uiteraard prachtig om aan nordic skating te doen. Het filmpje hieronder is gemaakt in Valdres, door Lennart Noordermeer. De schaatser in beeld is Ruben, een Nederlandse bioloog die in Noorwegen woont en werkt.

Het filmpje toont perfect wat je op een nordic skating-tocht mag verwachten: soms prachtig mooi zwart ijs, maar ook stukken met schotsen en scheuren waar je uiterst voorzichtig moet zijn. Kijk ook hoe de schaatser nu en dan zijn stok gebruikt om de dikte van het ijs te peilen. Uiteraard was hij niet alleen op pad: de bediener van de drone was de tweede schaatser.

Het prachtige decor krijg je er bij je schaatstochten in Scandinavië zomaar bij.

Zweedse schaatsseizoen is nu echt begonnen

In Zweden is het nieuwe schaatsseizoen nu echt begonnen. Dit is een filmpje van eergisteren, van een tocht op het meer Svegsjön, vlak bij het plaatsje Sveg, de hoofdplaats van het landschap Härjedalen in het midden van Zweden. Heerlijk, dat geluid van schaatsen op keihard zwart natuurijs!

(lees verder onder de video)

Let ook op de typisch Zweedse veiligheidsuitrusting: een rugzak met daarin reservekledij, een reddingslijn in een zijvak van die rugzak, ijspriemen om de hals en stokken die onder meer gebruikt worden om de dikte van het ijs te testen. Meer en meer hoort ook een helm bij die veiligheidsuitrusting. De rugzak dient ook om je boven water te houden als je door het ijs zakt, als een soort van zwemvest. Daarom heeft hij een extra kruisriem. De Zweedse tochtschaatser mét veiligheidsuitrusting heeft meer schrik van een zware valpartij dan om door het ijs te zakken. Na een "plurning" (Zweeds voor door het ijs zakken), doe je je reservekleren aan en schaats je gewoon verder. Liefst toch richting startpunt, want je hebt dan immers geen andere reservekledij meer.

De veiligheidsuitrusting is niet vrijblijvend. Voor je aan de tocht begint, controleer je grondig je eigen én elkaars uitrusting. De tocht begint niet vooraleer iedereen in orde is, want dit is letterlijk van levensbelang en je bent van elkaar afhankelijk. Dit geldt uiteraard alleen voor de tochten in de vrije natuur en niet voor het schaatsen op de geveegde banen. Daar zorgen de organisatoren wel voor veilig ijs van zodra de baan officieel open is.

Als je met gewone "Hollandse" klapschaatsen toekomt voor een tocht, sturen de Zweedse gidsen je gegarandeerd terug naar huis. Die zijn ongeschikt voor de Zweedse tochten. Je hebt robuuste afneembare schaatsen nodig. Die zijn iets minder snel, maar wel veel veiliger op het natuurijs. Door hun specifieke vorm raak je veel minder vaak vast in scheuren en is het risico op valpartijen veel kleiner. Bovendien kan je ook comfortabel stukken te voet afleggen als je de schaatsijzers los maakt. Handig, want vaak gaat 1 tocht over meerdere meren en stap je dus van het ene meer naar het andere.

(Filmpje: Mark Sjöstrand, met dank aan

NatuurijsZweden

)